Power to the models: zijn we toe aan verschuiving van macht binnen de fotografie?

Macht aan het model

Speciaal voor BredaPhoto 2020 cureert gastcurator Jan Hoek de expositie Power to the Models. In de tentoonstelling geeft Jan Hoek elf personen de volledige macht over hoe ze in beeld gebracht gaan worden. Het model krijgt alle machtsmiddelen die gewoonlijk bij de fotograaf liggen, van het auteurschap tot het auteursrecht. Ook krijgt het model de expliciete opdracht om alle relevante beslissingen te nemen zoals de keuze van de fotograaf, de locatie, aankleding en de vorm van het beeldverhaal.

Doordat de beperkte blik van de fotograaf bepalend is, kunnen die beelden rolbevestigend of stigmatiserend zijn. Vaak doen ze geen recht aan de individualiteit en diversiteit van mensen. Hoek geeft als voorbeeld mensen met het syndroom van down. "Als ik kijk naar de foto's die gemaakt worden met mensen met het downsyndroom, het is eigenlijk altijd heel zoetig. Het gaat veel meer over het gevoel wat het oproept bij de fotograaf, of mensen zien er een soort engelen in."

Het systeem van fotografie

"De fotografie is wel een systeem dat altijd mensen in bepaalde hoekjes heeft geduwd. Nu zijn er allemaal mensen, minderheden, die hebben zoiets van, ik wil niet meer door de fotograaf in beeld gebracht worden, ik wil dat zelf bepalen. En dat is ook steeds meer mogelijk is. We hebben allemaal camera's die goed zijn, met iPhones van nu kun je prima foto's maken met kwaliteit voor in de krant. Dus in die zin is het waar: de fotograaf is niet meer zo nodig.

Ik heb dit niet in mijn eentje bedacht. Ik heb dit ook bedacht, omdat er veel meer activiteitengroepen zijn die zeggen, wij willen niet meer alleen maar op die bepaalde manier in beeld gebracht worden. Wij willen dat heft in eigen handen nemen."

"Ik vond het tekenend", zegt Hoek over fotografen, "dat mensen die heel veel met fotografie bezig zijn en eigenlijk al in die machtspositie zitten, zelf heel goed snappen wat er eigenlijk gebeurt als je in beeld gebracht wordt."

Brede maatschappelijke discussie

De verschuiving is ook onderdeel van een bredere maatschappelijke en politieke discussie over macht: wie bepaalt wie er in beeld komt, en op welke manier?

"Ik heb met name mensen gekozen die vaak als individu of als onderdeel van een groep op een stereotyperende manier in beeld worden gebracht. Ik heb hen gevraagd, hoe zou je het zelf doen?", vertelt Hoek. Bijvoorbeeld Mohan Verstegen: hij werkt voor Defensie werkt en is queer activist. Het beeld dat hij van zichzelf laat zien, is een correctie op het geijkte beeld van een militair.

Andere modellen zijn o.a. Baqteria, Ismail Ilgun, DJ Tiësto, Hatti Rees, Chiara Bardelli Tonino, Sylvana Simons, Jyoti Weststrate en Dick de Koning.

Speciaal voor BredaPhoto 2020 cureert de Nederlandse fotograaf en gastcurator Jan Hoek de expositie Power to the Models in Stedelijk Museum Breda van 9 september t/m 29 november.

Kunststof Radio

Het cultuur- en mediaprogramma van NTR van maandag tot en met donderdag te horen tussen 19.30 en 20.30 uur op NPO Radio 1 of op elk moment terug te luisteren als podcast. Volg Kunststof op Twitter, Facebook en Instagram.