Cultuur & Media
VPRO

Lachen met de oude dozen van het radicale feminisme

foto: ANPfoto: ANP
  1. Nieuwschevron right
  2. Lachen met de oude dozen van het radicale feminisme

Nadat ze in Ons Kamp de Joodse geschiedenis van haar vader als uitgangspunt nam voor een boek over de Tweede Wereldoorlog, publiceerde Marja Vuijsje vorige week Oude dozen. Een min of meer feministische leesgeschiedenis. Daarin blikt ze aan de hand van haar eigen feministische (lees)geschiedenis op humoristische en relativerende wijze terug op de tweede feministische golf. Ze vertelt erover aan Elfie Tromp in Nooit Meer Slapen.

Video niet beschikbaar

Oude dozen

Juist de feministische literatuur die zo’n belangrijke rol speelde in haar persoonlijke ontwikkeling, wordt momenteel door haar leeftijdgenoten van de hand gedaan. Toen Vuijsje opnieuw zo’n oude doos met feministisch-socialistische ('femsoc') boeken zag staan, besloot zij haar eigen leeservaringen te gebruiken voor een terugblik op de tweede feministische golf. De dubbelzinnige titel Oude dozen bleek niet bij al haar feministische vriendinnen in de smaak te vallen. "Je kan het heel negatief vinden, die dubbelheid van een oude doos. Maar primair was het dat ik die oude dozen daadwerkelijk op straat zag staan, met die boeken die voor ons in de jaren '70 heel erg belangrijk waren."

De tweede sekse

Vuijsje las niet alle boeken die haar vormden opnieuw, maar wel heel veel. Daaronder zaten klassiekers als De tweede sekse van Simone de Beauvoir, De schaamte voorbij van Anja Meulenbelt en Het kleine verschil van Alice Schwarzer. Ook herlas ze met veel plezier de boeken van de radicaal feministische uitgeverij De Bonte Was. "Je leest al die boeken nu anders. Op die periode kijk je heel anders terug dan je toen dacht dat je zou doen." Een echt andere overtuiging leverde het opnieuw lezen van de klassiekers niet op: "Ik was toen ook al niet zo heel erg overtuigd. Ik heb me nooit erg thuis gevoeld bij het staan op een zeepkist en het brengen van boodschappen. Daar ben ik niet goed in. Ik ben iemand die liever twijfelt."

Quote

Het woord revolutie viel nogal eens, al was het heel vaag waar die revolutie dan uit moest bestaan

Marja Vuijsje

Feministen in alle soorten

Terugkijkend constateert Vuijsje dat het in de links-feministische beweging heel belangrijk was wat voor soort feminist je was. "Negentig procent van het feminisme was een links verhaal. Maar binnen links – daar is links altijd heel goed in geweest – waren de verschillen nogal groot." PvdA-feministe Joke Smit focuste voor haar Man Vrouw Maatschappij vooral op het beïnvloeden van de Haagse politiek. Dit stond haaks op de 'femsoc'-groep met feministisch-socialistische studenten waar Vuijsje in terecht kwam. "Wij wilden veel meer vanuit de basis dingen organiseren. Het woord revolutie viel nogal eens, al was het heel vaag waar die revolutie dan uit moest bestaan. Wat wel duidelijk was, was dat wij toe wilden naar een hele andere maatschappijvorm." Er werd in die periode ontzettend veel gelezen en geschreven. "Er werden ook heel veel stukken tegen elkaar geschreven, maar uiteindelijk waren er onderwerpen waar iedereen het over eens was: abortusvrijheid, arbeidstijdverkorting en kinderopvang."

Om deze inhoud te tonen moet je toestemming geven voor social media cookies.

Militant lesbisch-feministisch

Veel verder ging de feministische stroming Paarse september. De aanhangers daarvan waren van mening dat zolang je als vrouw de klassieke heteronorm van man-vrouw-gezin volgde, je niet echt feministisch kon zijn. Met je 'onderdrukker' ging je niet naar bed. Vrouwen die zich niet konden vinden in dit militant-lesbische ideaal, werden afgeschilderd als fascisten. Vuijsje: "Het is daarna nooit meer gezellig geworden. Er zijn vrouwen echt heel erg van in de war geraakt."

Juist dit militante lesbisch-feminisme zou lange tijd het clichébeeld van de tweede feministische golf bepalen: Feministes zijn allemaal lelijk. Je kan helemaal niet met ze lachen. Ze haten mannen. Ook jonge feministen hebben volgens Vuijsje vaak de neiging om te zeggen: "Wij zijn niet zo als die trutten uit de jaren ’70". "Maar ik heb die jaren eigenlijk helemaal niet op die manier beleefd. Ik heb ontzettend veel gelachen, juist ook met radicaal feministen. De radicaal feministen behoeven enige pluimen, juist om hun geestige teksten."

Buitenparlementaire acties

Vuijsjes eigen 'femsoc'-groep bestond voornamelijk uit studenten van de sociale academies. Ze lazen samen boeken en voerden samen actie, al dan niet met meer radicale groeperingen. "Als er iets georganiseerd moest worden, dan werkte je samen. De paar vreselijke ruzies die er zijn geweest, krijgen vaak een beetje veel aandacht." Vuijsje was vooral actief in buitenparlementaire acties. Ze demonstreerde veel en zat in een 'femsoc'-koor, voor haar een manier om onder de het ein-de-lo-ze vergaderen uit te komen. "Als je in zo’n zanggroep zat, dan deed je aan strijdcultuur, dat was eigenlijk veel gezelliger."

Kansen voor meisjes

Vuijsje groeide op in een milieu en in een tijd waarin het voor meisjes nog heel gewoon was dat ze trouwden en kinderen kregen. Zelf ging ze na de mulo werken als typiste. Het meebewegen met het feminisme was voor haar één groot verheffingstraject, zoals het AJC dat ooit voor haar vader was: "Tot die tijd was het niet in mij opgekomen dat ik ook zou kunnen gaan studeren of dat ik misschien ook wel eens echt in een blaadje zou kunnen schrijven. Heel veel vrouwen die actief werden in de vrouwenbeweging kwamen uit gezinnen met ouders die niet of nauwelijks iets hadden geleerd na de lagere school. Die vrouwenbeweging maakte dat ook meisjes die kansen gingen grijpen."

Feministen van nu

Vuijsje is de afgelopen jaren meer en meer naar Joke Smit toegegroeid. In 2008 schreef ze zelfs een biografie over de vrouw die met Het onbehagen bij de vrouw hét manifest van de tweede feministische golf schreef. In veel opzichten is het volgens Vuijsje voor meisjes in Nederland veel leuker geworden dan in de jaren '50 en '60. Behalve waar het gaat om het herverdelen van werk tussen mannen en vrouwen. Dan is er volgens haar juist iets heel merkwaardigs gebeurd. "Feministen van nu vinden eigenlijk dat vrouwen allemaal op mannen moeten gaan lijken. De maatschappij die ik nog steeds toch iets meer voor ogen heb, is een wat kalmere maatschappij, waarin niet iedereen in een ratrace hoeft mee te doen, maar mannen iets meer op vrouwen gaan lijken in plaats van andersom."

Video niet beschikbaar

Meer over Oude dozen

Marja Vuijsje was zondag 23 september te gast in OVT.
Zondag 30 september is ze te gast in Boeken.

Ster advertentie
Ster advertentie