De teloorgang van de Istiklal Caddesi in Istanbul

Het is de Kalverstraat aan de Bosporus, de Istiklal Caddesi, op een steile heuvel ten noorden van de Gouden Hoorn. Alleen wat langer, ruim 3 kilometer, en drukker. In de hoogtijdagen van de straat liepen hier op zaterdag en zondag minstens 1 miljoen mensen. Drie miljoen volgens Wikipedia, maar dat is wellicht overdreven. Het bekendste symbool van de straat zijn de ouderwetse rode trammetjes uit de Ottomaanse tijd.

De populariteit van de straat, die ook de slagader was van het populairste uitgaansgebied in Istanbul, Taxim, is afgelopen jaren fors afgenomen. Talloze winkels, bars en andere uitgaansgelegenheden die het bruisende nachtleven kenmerkten, hebben hun deuren gesloten.

Een deel van het nachtleven en de jeugdcultuur is weggetrokken naar de wijken Beşiktaş en Kadıköy aan de Aziatische oever van de Bosporus. De populariteit van de buurt is ook behoorlijk achteruit gegaan, doordat de Istiklal wordt overstroomd door Arabische toeristen, die hier onder meer komen voor haartransplantaties. Veel Turken houden niet van Arabieren.

Werkzaamheden

De nu al 5 maanden durende werkzaamheden over de hele lengte van de straat doen het imago van de straat ook geen goed. Extra irritant zijn de overstromingen na elke forse regenbui. Vorige week was het weer raak. De straat veranderde in een rivier na een voorjaarsbuitje. Het gemopper over dit steeds weer terugkerende ongemak en het op talloze plaatsen opengebroken wegdek domineerden social media. Foto’s van de huidige ellende en foto’s van hoe het vroeger was werden massaal gedeeld en geliked. Ook columnisten reageerden met boze stukken.

De overstromingen van de Istiklal straat en talloze andere straten en wegen in de stad zijn te wijten aan een gebrek aan capaciteit van het rioolstelsel en het feit dat talloze afvoerpijpen van dakgoten niet zijn aangesloten op rioolbuizen maar direct lozen op de trottoirs.

Ruim baan voor McDonalds

Om de bewoners enigszins gerust te stellen, gaf de gemeente afgelopen week uitleg over de werkzaamheden en gaf beelden vrij van de Istiklal straat na de renovatie. Dat leidde tot nog meer verontwaardiging.

Wat blijkt? In de plannen van de gemeente wordt de straat zo steriel, dat er van de oude charme niets meer overblijft. Het is het laatste hoofdstuk in het ‘moderniseringsproject’ van de gemeente: ruim baan voor alle bekende winkel- en fastfood ketens zoals Starbucks, Zara en McDonald’s. De huurbescherming werd afgeschaft, zodat eigenaren de huur van de panden fors konden opschroeven. Met als gevolg dat de oude boekwinkel Robinson Crusoe naast het Nederlandse Consulaat, de ouderwetse winkel Kelebek die tientallen jaren korsetten en andere corrigerend ondergoed had verkocht, de legendarische Inci patisserie kopje onder gingen. Ook oude bioscopen konden het niet meer bolwerken. Daarvoor in de plaats kwamen nog meer luxe winkelcentra, textiel- en schoenenwinkels.

Demonstraties

De straat is ook vaak het toneel geweest van demonstraties en politieke protesten. Sinds 1995 komen elke zaterdag moeders bijeen voor een sit-in demonstratie om de overheid te vragen naar het lot van hun geliefden die in de jaren ’90 zonder enig spoor verdwenen. Vaak ontvoerd, gemarteld en vermoord. Deze ‘zaterdagmoeders’ blijven het winkelend publiek en de toeristen herinneren aan een van de zwartste bladzijden uit de recente geschiedenis van Turkije.

Nog steeds worden protestbetogingen bij voorkeur in de Istiklal Caddesi gehouden. Denk aan de tienduizenden die er liepen uit solidariteit met de Geziprotesten in 2013. De gay pride parades. De vrouwen die voor hun rechten en tegen geweld tegen vrouwen demonstreren op de Internationale Vrouwendag. Protesten tegen het schenden van de mensenrechten en tegen het opsluiten van journalisten en sluiten van kranten en andere media. Vrijwel altijd zijn het de linkse, liberale en seculiere Turken die je dan ziet. Na de verijdelde militaire staatsgreep van 15 juli vorig jaar kwamen voor het eerst ook duizenden conservatief geklede moslims en moslima’s in de Istiklalstraat en op het Taksimplein demonstreren tegen de putschisten en voor het behoud van de democratie.

Bij protesten tegen de regering treedt de oproerpolitie altijd massaal op met buitensporig gebruik van traangas en de inzet van veel waterkanonnen. Die logge, loeizware trucks, zijn de belangrijkste reden waarom de straattegels op de Istiklal op talloze plaatsen gebroken zijn. Een andere reden waarom de straat zo’n rommelige indruk maakt.