'West-Afrikaanse jongeren putten kracht uit boodschap van vermoorde oud-president'

Het rommelt bij Malinese jongeren

Normaliter wordt Senegal beschouwd als een van de stabielere landen in de regio. Toch zijn er de laatste maanden grote protesten. “Het interessante is dat historisch gezien protesten in Senegal vaak ook effect hebben gehad. Alleen niet genoeg zoals we nu zien", vertelt Mirjam de Bruijn. Ze komt al sinds eind jaren tachtig in West-Afrika en zag de regio veranderen door klimaatverandering, migratie, en de opkomst van jihadistische groeperingen. Daarnaast is ze verbonden aan de organisatie Voice4Thought, waar jonge West-Afrikaanse artiesten en academici gestimuleerd worden.

De directe aanleiding voor de protesten in Senegal was het plan van de huidige president Macky Sall om middels een grondwetswijziging een extra termijn aan te blijven. Maar het gaat demonstranten ook om diepere problemen die ermee te maken hebben, zoals jeugdwerkloosheid en corruptie.

De huidige protesten doen De Bruijn denken aan de Arabische Lente, die in West-Afrika in voor het eerst los kwam in Senegal. “Fou Malade is een hiphopartiest uit Senegal. In dit huidige nummer rapt hij hoe slecht het geregeld is in het land, en over migratie. Destijds had hij ook al een hit, waarin hij eigenlijk dezelfde onvrede uitte. Het laat dus voor mij zien hoe weinig er helaas veranderd is in Senegal sindsdien.”

“Master Soumy is een heel bekende hiphopzanger uit Mali,” vertelt De Bruijn. “Hij kan echt als stem van het volk gezien worden. Vooral van het zuiden. Hij rapt in dit nummer over veel van dezelfde problematiek als Fou Malade.” Ook onder Malinese jongeren heerst namelijk grote onvrede over de staat van het land. “Hij rapt vooral over een vrij trieste werkelijkheid, een algeheel verhaal van ‘non-governance’. Er is volgens haar net als in Senegal veel corruptie, en een hoge jeugdwerkloosheid. “Daar gaat het nummer over.”

Het tweede leven van de ‘Che Guevara van West-Afrika’

Zowel een nieuwe generatie leiders als hun aanhangers spiegelen zich graag aan Thomas Sankara, de marxistische en anti-imperialistische oud-president van Burkina Faso. Eind jaren tachtig werd hij vermoord. “De huidige interim-president van Mali Assimi Goïta gaf zijn eerste speech bijvoorbeeld met de karakteristieke rode baret op, zoals Sankara dat deed,” vertelt De Bruijn.

Sankara was vooral ook bekend door zijn anti-Franse sentiment, wat ook nu erg prevalent is in West-Afrika. “De militaire regering die er nu is, hebben de Fransen min of meer weggestuurd uit een actie van anti-imperialisme.” Volgens De Bruijn was er namelijk grote onvrede over het onvermogen van de Fransen om de jihad te verwoesten.

Rurale Fulani rock

De protest-hiphop komt vooral voort uit de urbane jeugdcultuur. Tegelijkertijd heerst er ook veel onvrede onder de rurale jeugd, vooral van de lokale Fulani. Zij putten ook kracht uit de boodschap van Sankara. Tegelijkertijd maakt dat die jongeren erg vatbaar voor de boodschap van jihadistische groeperingen.

Hoewel de stedelijke én de rurale jeugd elkaar kunnen vinden in een gedeeld gevoel van onvrede, staan ze ook tegenover elkaar. “Stedelijke jongeren zijn enorm anti-jihad, en daarmee omarmen ze ook het anti-Fulani discours dat door leiders als Goïta wordt uitgedragen.” Daarom heeft de Fulani-artiest Baaba Maal een bijzondere betekenis voor haar. “Hij zingt eigenlijk voor de hele Sahel-regio en is echt een representant van de Fulani.”