Afghaanse bewakers in de steek gelaten: 'De geschiedenis herhaalt zich'

Deze week liet het kabinet via een kamerbrief weten dat het Afghaanse bewakers en hun familie die de Nederlandse missies ondersteunden toch niet naar Nederland zal halen. Ondanks de toezeggingen die het vorige kabinet nog aan hen deed. Velen van hen zitten inmiddels ondergedoken uit angst voor represailles van de Taliban. Volgens NRC zouden 15 van hen inmiddels zelfs al zijn vermoord.

Lessen van Srebrenica

Het doet Alma Mustafíc denken aan de genocide van Srebrenica midden jaren 90. De Nederlandse missie Dutchbat was daar gestationeerd om Bosnische moslims te beschermen tegen Bosnisch-Servische troepen. Uiteindelijk bleek Dutchbat daar niet toe in staat en werden meer dan 8.000 mensen vermoord.

Mustafíc wist te overleven, maar dat gold niet voor haar vader. Hij werkte als elektricien voor de Nederlandse troepen en, ondanks dat hij op een lijst van beschermde medewerkers stond, werd hij van de basis gestuurd en gescheiden van zijn familie. Even later werd hij vermoord. "Op het moment dat men wist dat mensen vermoord werden, is hij dus regelrecht in de handen van zijn moordenaars gestuurd", vertelt Mustafíc. Dat Nederland nu bijna 25 jaar later opnieuw lokale medewerkers in de kou lijkt te laten staan steekt Mustafíc. "Ik heb met verbijstering deze discussie gevolgd en hoe makkelijk zo'n beslissing is genomen zonder rekening te houden met voorgaande fouten."

Lokale medewerkers essentieel voor vredesmissies

Mustafíc spande in 2013 met succes een rechtszaak aan om Nederland verantwoordelijk te houden voor de dood van haar vader. Ze doceert inmiddels aan de Hogeschool Utrecht op het gebied van mensenrechten en stelt dat haar rechtszaak destijds een precedent heeft geschapen voor alle lokale medewerkers van vredesmissies van Nederland, waaronder dus in Afghanistan. "De rechter heeft geoordeeld dat op het moment dat je vermoedt dat mensen in gevaar kunnen zijn, je de lokale medewerkers moet beschermen", vertelt ze. "Als het om recht gaat, kun je niet zeggen: de ene keer wel als het ons bevalt en andere keren niet."

De parallellen tussen de situatie in Afghanistan en Srebrenica zijn volgens haar onmiskenbaar. "Lokale medewerkers zorgen ervoor dat we allerlei vredesmissies goed kunnen organiseren en uitvoeren." Het is volgens haar onbegrijpelijk dat die jurisprudentie lijkt te worden vergeten. "De brief is niet door een stelletje kleuters ondertekend, maar door drie ministers die dus niet eens op de hoogte zijn van rechtspraak en jurisprudentie die hiermee samengaan."

Grotere groep mensen dan gedacht

Voor Mustafíc is de hardvochtigheid van het kabinetsbesluit ook herkenbaar. "De hakken worden in het zand gezet en een bepaald standpunt moet vertegenwoordigd worden, koste wat het kost." Volgens het kabinet zou de groep mogelijk groter zijn dan eerder gedacht en zouden de kosten van het opvangen van de mensen ruim dertig miljoen euro kosten. Mustafíc vindt dat echter geen argument. "Onze regering gebruikt dat argument om mensen bang te maken."

Bovendien, stelt ze, wanneer het die Afghaanse bewakers in de toekomst lukt om rechtszaken aan te spannen, zullen de kosten veel hoger zijn dan de dertig miljoen euro voor het opvangen. "Als die mensen op eigen kracht naar Nederland komen, dan kunnen ze allemaal zo'n rechtszaak beginnen. Wat gaat onze regering dan doen? Dan zullen ze zakken met geld open trekken, en dat kan ik je verzekeren, dat zal meer zijn dan die 30 miljoen."

Mensenlevens redden

Het steekt Mustafíc dat financiële motieven de boventoon lijken te voeren. "In Nederland hebben we het zo vaak over schuld en zijn we zo bang voor de hoeveelheid rechtszaken die gaan komen. Ik wil het eigenlijk hebben over hoeveel mensenlevens kunnen we redden. We hebben nu de kans om een x aantal meisjes te redden. Dat zijn de dochters van die lokale medewerkers en hun vrouwen. Wij weten op dit moment dat Afghanistan, na Gaza, een van de meest verschrikkelijke plekken op de aarde is om te leven als vrouw zijnde. Waarom, als we die mensenrechten hoog hebben zitten, en in een democratie heb je dat, doen we niet alles wat mogelijk is om die mensen te redden?"