Hoeveel invloed heeft president Xi Jinping?

Sinds woensdag is de top van de CCP bijeen gekomen in een hotel in Beijing om de agenda van het congres formeel vast te leggen. Tijdens het congres, dat eens in de vijf jaar gehouden wordt, vindt een wisseling van de partijtop plaats. Het markeert tevens het einde van Xi’s eerste regeringsperiode als secretaris-generaal van de CCP en het begin van zijn tweede.

In een bijzondere uitzending Bureau Buitenland speelden twee China kenners elk een rol: Xi Jinping (Frank Pieke, Universiteit Leiden) ging in gesprek met zijn voorganger Deng Xiaoping (Garrie van Pinxteren, voormalig China-correspondent):

Deng Xiaoping

Deng Xiaoping was nooit premier of president maar vice-premier van China. Toch wordt hij wel gezien als een bijzonder invloedrijk man en de grondlegger van hoe het huidige China er voorstaat. In de jaren tachtig was hij verantwoordelijk voor de economische hervormingen. Lees hier meer over Deng Xiaoping.

"Het gaat spannend worden hoeveel van Xi’s vertrouwelingen op belangrijke plaatsen terecht komen", zegt Frank Pieke, professor aan de universiteit Leiden. "Als dit aantal tegenvalt, dan is dat een interessante indicatie dat Xi niet zo sterk op zijn stoel zit als we denken." De nieuwe gezichten worden pas na afloop van het partijcongres gepresenteerd bij een persconferentie. Pieke: "Tot die tijd kunnen we slechts speculeren wie eventueel over vijf jaar Xi als president gaat opvolgen." De kans dat Xi Jinping voor een derde termijn gaat, wat sinds Mao Zedong niet meer is gebeurd, acht Pieke niet groter dan zestig procent. "Het is afhankelijk van hoe de machtsverhouding in de top liggen."

Corruptie

Als Xi Jinping zich weet te omringen met vertrouwelingen dan heeft dit grote gevolgen voor de toekomst van China. Xi Jinping heeft in zijn eerste periode sterk opgetreden tegen corruptie, waarbij zelfs toppolitici niet veilig waren. Ook op het gebied van politieke controle op dissidenten, mensenrechtenactivisten en de media heeft hij daadkrachtig opgetreden. De verwachting is dat deze trend voort wordt gezet als Xi sterk uit het congres komt.

Voormalig China-correspondent Garrie van Pinxteren: "Xi Jinping heeft de afgelopen vijf jaar prioriteiten moeten stellen. Aan het begin van zijn regeringsperiode heeft hij als belangrijkste punt corruptie gekozen en daar heeft hij later milieuproblemen aan toegevoegd." Wat de speerpunten voor de volgende vijf jaar zullen zijn, is allang besloten. Van Pinxteren: "Alles is vóór aanvang van het congres in kannen en kruiken. Op het partijcongres worden die plannen gepresenteerd aan de 2300 gedelegeerden."

Partijtop in zwembroek

Van Pinxteren herinnert zich een tijd waarin de informele bijeenkomst voorafgaand aan een partijcongres aan het strand in Beidaihe belangrijk was. ‘Dat was een luchtige manier voor de partijleiders om bij elkaar te komen. Ik ben zelf ook naar die badplaats geweest. Daar staan nog westerse villa’s uit de koloniale tijd. Er zijn foto’s van Deng Xiaoping en Mao Zedong in zijn zwembroek.’ Dat Xi Jinping met deze traditie breekt, werd een paar maanden geleden duidelijk toen hij in pak aan het strand verscheen.

Een andere traditie waar Xi mogelijk mee breekt is de ongeschreven pensioenregel. Sinds 2002 is het gebruikelijk dat toppolitici ouder dan 67 met pensioen gaan. Dat zou betekenen dat Wang Qishan, hoofd van de anticorruptie campagne, moet vertrekken. Pieke: "Wang heeft binnen de partij veel macht en aanzien. Hij is beleidsinhoudelijk heel belangrijk voor Xi. Ik kan me niet voorstellen dat Xi hem wil lozen."

Onzeker

Voor de komende vijf jaar verwachten zowel Van Pinxteren als Pieke dat de positie van China op het wereldtoneel nog meer prioriteit zal krijgen. "China wil niet langer afwachtend blijven, maar voorbeelden stellen die andere landen moeten volgen", zegt Van Pinxteren. Dat dit een uitdaging is, valt volgens de oud-Chinacorrespondent te zien aan de internationale projecten die maar niet van de grond komen. Pieke noemt de buitenlandse betrekkingen van China onzeker. "Xi Jinping wil de invloedssfeer van China uitbreiden, maar kampt met het probleem dat steeds meer Westerse landen twijfelen over China’s goede bedoelingen. Dat wringt."

Een autoritair China hoeft niet per se slecht te zijn voor de burgers. Pieke: "Ik hoop dat, als deze herverkiezingen goed voor hem gaan, Xi de ruimte ziet om de teugels weer wat te laten vieren. Dat hij minder achterdochtig hoeft te zijn voor tegenstand."

Het negentiende partijcongres begint op woensdag 18 oktober en zal naar verwachting twee of drie dagen duren.