Hoe corrupt is Oekraïne?

“Zelensky trof een land aan wat hele grote problemen had”, vertelt NRC-correspondent Steven Derix in NOS Met het Oog op Morgen. Hij schreef het boek: ‘Zelensky, de oorlogspresident' over het levensverhaal van de president van het land. “Het was een land dat nog steeds in oorlog was. Die oorlog was enigszins verandert in een ‘frozen conflict’. Het was een land met enorme corruptie en en land waar het moeilijk was om politieke besluiten te nemen.”

Diep

“Die corruptie was en is heel ernstig. Het functioneren van de overheid in de maatschappij wordt tot in de wortels aangetast. Je moet je voorstellen dat je in Oekraïne je recht niet kan halen, omdat de rechter is omgekocht. Strafzaken worden niet opgelost en belanden in een diepe la.

“Wetten kunnen niet worden aangenomen, omdat de helft van de parlementariërs in de achterzak zitten van een of andere oligarch. Het is moeilijk om het land te besturen. Voor Burgers is het ook moeilijk om te rekenen op de overheid.”

Oorzaak

“Die corruptie heeft zijn wortels in de jaren ’90, net zoals in Rusland. Het is misschien goed om te weten dat Rusland nog corrupter is dan Oekraïne, alleen in Rusland is er duidelijk wie er mag stelen. Dat zijn de mensen die goedkeuring hebben van Poetin. In Oekraïne is dat niet zo.”

“In de jaren ’90 is de boel verdeeld tussen een aantal mensen die de industrieën hebben opgekocht, gemonopoliseerd en zijn uitgegroeid tot oligarchen. Petro Porosjenko, de voormalige president van Oekraïne, is daar een van. Er zijn ook een aantal andere miljardairs en die bepalen wat er in het land gebeurt.”

Vergelijkbaar

Het is wel vergelijkbaar met EU-landen als Hongarije of Bulgarije. “Het is vergelijkbaar, maar het is zelfs nog erger. Hiervoor me heb ik Transparency International. Op de schaal van één tot honderd, waarbij honderd geen corruptie is en één is er geen overheid zeg maar, scoort Oekraïne 32 en Roemenië 45. Zo heel ver uit elkaar ligt het ook niet. Roemenië is gewoon een EU-land.”

Zelensky

De huidige president, Zelensky, is verkozen om de corruptie in het land aan te pakken. “Vooral in het begin heeft hij grote vorderingen gemaakt toen hij begon met een hele jonge regering. Die begonnen met een soort turbo-regime allerlei dingen door te voeren. Na een anderhalf jaar liep dat af, ook omdat de regering af moest stappen vanwege een afluisterschandaal.”

“Vervolgens is hij in een enorme crisis geraakt met het constitutionele hof. Het hoogste gerechtshof in Oekraïne had opeens besloten dat allerlei maatregelen, die bedoeld waren om corruptie te bestrijden, in strijd waren met de grondwet en dat die ook allemaal niet meer mochten. Ja op dat moment is hij in een rechtstreekse confrontatie beland met het constitutionele hof en de machten die erachter schuil gaan.”

Crisis

“Toen is hij gebruik gaan maken van iets dat er eigenlijk niet voor bedoeld is om gewoon te besturen, maar bedoeld is voor crisissituaties en oorlog. Namelijk de nationale veiligheids- en defensieraad. Dat is een orgaan waarbij de president overlegt met de minister-president, minister van defensie en binnenlandse zaken en hoofden van de veiligheidsdiensten. In 2020 zijn die het land gaan besturen, eigenlijk is dat een hele vreemde situatie. Ik denk ook wel dat de Europese Unie daar wat van vindt.”

Sancties

“Die veiligheidsraad sancties op kon leggen aan separatisten in de Donbas, Oekraïense staatsburgers die zich buiten de rechtsmacht van Oekraïne bevinden. Zelensky is dat ook gaan gebruiken tegen mensen binnen Oekraïne. Er staan inmiddels als zo’n duizend mensen op die sanctielijsten. Dan gaat het om oligarchen, maar ook om gewone criminelen. In plaats van dat die mensen voor de rechter worden gebracht, worden die mensen intern sancties opgelegd.”

Parlement

“Het merkwaardige is ook dat Zelensky’s partij, dienaar van het volk, de meerderheid is in het parlement. Probleem is alleen dat de helft van die parlementariërs niet doet wat Zelensky wil en doet wat mensen willen die de parlementariërs betalen. Toen hij een wet wilde aannemen die niet in het belang was van een bekende oligarch dienden parlementariërs 13.000 amendementen in op de wet.”

Vooruitgang

“Zelensky heeft dit tot een speerpunt gemaakt van zijn campagne. Hij doet er ook alles aan om resultaat te boeken. Hij ziet alleen één ding over het hoofd en dat is dat het belangrijk is om de instituties te ontwikkelen in het land. In plaats daarvan is hij macht daarvan naar zich toe gaan trekken en dat gaat natuurlijk niet.”

“De intentie is er. Hij is begonnen met een aantal heel belangrijke hervormingen. Bijvoorbeeld bij het openbaar ministerie. Hij is begonnen met het hervormen van de rechterlijke macht. Hij heeft een wet aangenomen dat het moeilijker moet maken om hun stem nog politiek te laten gelden. Er zijn stappen gezet.”