Nederland klaagt Syrië aan voor foltering, maar levert dat iets op?

"Dit brengt geen vrede, het zet mensen niet achter de tralies, maar het is voor slachtoffers belangrijk dat ze worden erkend in wat er is gebeurd. Dat het voor de wederopbouw van een land duidelijk wordt wie waar verantwoordelijk voor is. Dat helpt met het tegengaan van ontkenning", zei Marieke de Hoon, universitair docent Internationaal Recht aan de Vrije Universiteit in Met het Oog op Morgen.

Eerst onderhandeling

Blok wil dat Syrië eerst met Nederland in onderhandeling treedt. Dat is een noodzakelijke eerste stap, schrijft hij in een brief aan de Tweede Kamer. Als de twee landen er niet uitkomen, kan Nederland een arbitrageprocedure beginnen en de zaak uiteindelijk voorleggen aan een internationale rechter.

Blok wijst erop dat er jarenlang en veelvuldig door internationale organisaties is gerapporteerd over grove mensenrechtenschendingen. "Het Assad-regime heeft zich keer op keer schuldig gemaakt aan vreselijke misdrijven", schrijft hij. Het gaat dan onder meer om martelingen, de inzet van chemische wapens en bombardementen op ziekenhuizen. "De bewijzen zijn overduidelijk. Dit kan niet zonder gevolgen blijven."

Nederland is voorloper

Een eerdere poging om Syrië door te verwijzen naar het Internationaal Strafhof stuitte op een veto van Rusland in de VN-Veiligheidsraad. Nadien is er een soort internationale databank opgericht, waar bewijzen worden verzameld en geanalyseerd. Nederland is daarvan de grootste donor, schrijft Blok. Naar aanleiding daarvan neemt Nederland alsnog de stap om de Syrische staat aansprakelijk te stellen.

Er is ook een symbolische waarde volgens de Hoon: "Er zijn hier veel Syrische vluchtelingen, die worden op deze manier gesteund in hun zaak. Nederland versterkt zo ook zijn rol als voortrekker op het gebied van internationaal recht. En als er op een gegeven moment een IS-tribunaal komt, dan wordt met deze aanklacht voorkomen dat de indruk gewekt wordt dat er alleen achter Islamitische Staat wordt aan gegaan. Terwijl de grootste misdrijven worden gepleegd door het Assad-regime."

Nieuwe route

"Er is een nieuwe route gevonden", lichtte Blok vanmiddag toe. "Deze route is nog niet eerder gebruikt." Het komt erop neer dat Nederland Syrië gaat aanspreken als mede-ondertekenaar van het verdrag tegen foltering van de Verenigde Naties. De procedure kan jaren gaan duren, erkent hij. "Maar als we geen eerste stap zetten, gebeurt er nooit iets." Blok zei dat een aantal landen vandaag zijn steun zal uitspreken.

"Ik zie geen alternatief", voegde hij daaraan toe. "We zijn dit verplicht aan de slachtoffers en moeten aan de wereld laten zien dat we dit niet zomaar laten passeren."

"Dit is geen gebruikelijke stap", voegt de Hoon eraan toe. "Het is juridisch best lastig om zo'n opening te krijgen bij het Internationaal Gerechtshof, want daar kan het mogelijk naartoe gaan. Dit kan het begin zijn van meer. Als je dit soort misdrijven ziet gebeuren en je kan iets doen, dan moet je je misschien wel afvragen waarom je het überhaupt niet zou doen."

De minister van Buitenlandse Zaken zegt dat er in het conflict in Syrië bijna 200.000 burgers zijn omgekomen. Daarnaast zijn er zo'n 100.000 mensen vermist. Meer dan zes miljoen Syriërs zijn in eigen land op de vlucht en 5,5 miljoen Syriërs hebben het land verlaten.

Assad gaat niet ineens overstag

Volgens de Hoon is de aanklacht van de Nederlandse regering niet alleen maar van symbolisch belang. "We moeten niet verwachten dat Assad nu gaat zeggen: 'Oh, deed ik iets verkeerd?' en ineens zijn gedrag gaat veranderen. Maar op een gegeven moment, hopelijk zo snel mogelijk, gaan ze in Syrië weer proberen om hun samenleving op te bouwen. En dan helpt het als de internationale rechtsorde ook zegt waar fouten zijn gemaakt, waar misdrijven zijn begaan. Het is heel belangrijk dat ze niet alleen zich kunnen verzoenen met elkaar, maar ook dat duidelijk is wie nou waarvoor verantwoordelijk is."

Als de landen er in onderling overleg of in arbitrage niet uit komen, stapt Nederland naar het Internationaal Gerechtshof, dat huist in het Haagse Vredespaleis. De Hoon: "Het hof kan Assad of zijn medewerkers niet in een gevangenis zetten. Het is geen strafrecht. Maar het kan wel een gezaghebbende uitspraak doen, en het kan Syrië bijvoorbeeld verplichten om slachtoffers compensatie te betalen. Of ze dat dan doen is natuurlijk maar de vraag, maar het kan andere landen over de streep trekken om harder op te treden tegen Assad, om niet langer met hem samen te werken."

Download de NPO Radio 1-app

Met onze app mis je niks. Of het nou gaat om nieuws uit binnen- en buitenland, sport, tech of cultuur; met de NPO Radio 1-app ben je altijd op de hoogte. Download 'm hier voor iOS en hier voor Android.