Hoe onderzoek je oorlogsmisdaden?

"Het is natuurlijk een enorme schok als je dit soort dingen ziet, maar vanwege mijn beroep haak ik in op de uitspraak van Rutte: het moet onderzocht worden", vertelt oud-rechter bij het Joegoslavië Tribunaal Fons Orie in NOS Met het Oog op Morgen.

Gerechtshof

Als een politicus of land sancties of politieke maatregelen kan nemen tegen Rusland dan kan dat. "Zij kunnen zeggen: ik zie waar het op lijkt en daar reageer ik op", legt Orie uit. "Als je dit soort mensen voor het gerechtshof wil brengen. Dan moet er wel meer gebeuren. Het is dan niet voldoende wat het lijkt te zijn, maar dan moet je ook vaststellen wat het geweest is."

Onderzoek

Maar hoe stel je nu precies vast wat er gebeurd is? Er komen nu verschrikkelijke beelden binnen van Boetsja. Die moeten allemaal nagekeken worden. "Je hebt nu foto's. Daar zie je mensen op straat liggen die hoogstwaarschijnlijk zijn overleden. Je moet dan eerst vaststellen wie zijn dat dan precies? Dan moet je vaststellen hoe ze precies om het leven zijn gekomen. Het feit dat iemand burgerkleding aanheeft, maakt hem nog niet direct tot een burger", vertelt Orie.

Uitsluiten

Het is cruciaal voor het gerechtshof om te weten wat er gebeurd is. "Je moet ook andere scenario's uitsluiten." De beeld uit Boetsja laat mensen zien die vastgebonden waren, maar dan alsnog moet je uitvinden wie het precies heeft gedaan. "Het zijn zeer zwaarwegende aanwijzingen dat het een oorlogsmisdrijf is, maar je kunt nog steeds niet uitsluiten dat buren twintig jaar lang een vete hadden en dat die elkaar te lijf zijn gegaan. Dat kun je in een rechtszaak niet uitsluiten", legt Orie uit.

Alles uitsluiten, maakt ook het ware verhaal sterker. "We weten hoe waarschijnlijk het allemaal is dat het een Russische buk-raket was bij de MH17-zaak. Ze hebben er een paar jaar over gedaan om in detail vast te stellen en alle mogelijke verweren te ontzenuwen. Want als er een verdachte is dan komen er verweren die zegt: nee het is anders gegaan. Dat moet ontzenuwt worden."

Bewijs

Hoe kom je dan aan het bewijs? De aanklager van het internationale gerechtshof kan om toestemming vragen om de zaak te onderzoeken. In sommige gevallen kunnen landen een onderzoek aanvragen, dan is toestemming niet meer nodig. Teams kunnen worden opgesteld. Die reizen dan af naar de plek waar het is gebeurd om het te onderzoeken.

Maar dat is niet het enige. "Het strafhof heeft ook een platform opengesteld waar burgers, die zelf belangrijk informatie hebben, hun informatie ook kwijt kunnen. Als je bijvoorbeeld kijkt naar MH17, dan zie je dat een deel van de transport van de buk-raket door burgers gefilmd en vastgelegd is. Dat is nieuw. Het vastleggen van burgers kwam niet zo vaak voor."

Veroordeling

Samen met een getuigenverklaring, bewijsmateriaal en stoffelijke overschot kan een aanklager redelijk ver komen, maar dan moet er nog steeds grondig onderzoek gedaan worden naar de dader. "Als je het slachtoffer kent, dan wil het nog niet zeggen dat je de dader kan identificeren. Als degene die geschoten heeft volstrekt op eigen houtje heeft gefunctioneerd, dan is het moeilijk om zijn superieur ook aansprakelijk te stellen. Dat vergt allemaal heel nauwkeurig en precies onderzoek, afhankelijk van de man die verdacht is."