Waarom laten mensen in Afrika zich wel/niet vaccineren?

In september dit jaar moet 70 procent van de wereldbevolking ingeënt zijn tegen corona. De Tweede Kamer ontvangt vandaag een petitie met die strekking. Bij de haalbaarheid van deze ambitie zet onderzoeksdirecteur Rinke de Wit van Pharmaccess zijn vraagtekens, om te beginnen als het om Afrika gaat. "Hier is de vaccinatiegraad 80 procent, tegenover ongeveer 8 procent daar."

'Covid wordt gezien als Westerse ziekte'

In Sierra Leone, waar vanaf 2015 het ebolavirus goed heeft huisgehouden, waren ze aanvankelijk 'Spaans benauwd' voor corona, vertelt De Kramer. "Bij ebola kwam er van de tien mensen die in het ziekenhuis belandde, maar één levend terug." Het sterftecijfer door covid ligt in het relatief jonge land veel lager. "Mensen waren opgelucht: dit is geen ebola, maar een Westerse ziekte."

Bovendien hebben mensen wel wat beters aan hun hoofd. "Dat je te eten hebt is daar de grootste uitdaging in het leven", zegt de Kramer die deze week voor de 53e keer naar het West-Afrikaanse land vertrekt.

Niemand wil AstraZeneca

De schaarse vaccins die vanuit Europa wel beschikbaar kwamen voor Afrika, wilden ook de inwoners van Sierra Leonie niet hebben. "Zij lazen ook de berichten dat mensen onder de zestig in het Westen geen AstraZeneca kregen vanwege de kleine kans op bloedproppen", vertelt De Kramer. "Mensen willen niet de "afdankertjes".

Wantrouwen en corruptie

Door de enorme corruptie in landen als Sierra Leone, twijfelen veel inwoners aan de motieven van de overheid. Mensen lijden enorm onder de genomen overheidsmaatregelen tegen corona en overheidsfunctionarissen profiteren hier van. "Het is heel wrang want corona speelt er eigenlijk voor geen meter, maar het levert wel een soort economie op."

Bij de vele checkpoints in het land controleert de politie op mondkapjes, anders krijg je een boete. "Op twintig meter voor zo’n checkpoint kun je en mondkapje kopen." Volgens De Kramer is er groot wantrouwen tegen de overheid. Mensen denken dat de president (die zichzelf niet heeft laten vaccineren) zijn zakken vult met geld van de internationale gemeenschap die er alleen op uit is om virusmutanten te voorkomen.

Twee keer zoveel doden als aan hiv

Volgens Tobias Rinke de Wit is de gemiddelde leeftijd in veel Afrikaanse landen lager, waardoor covid er minder dodelijk is. Ook reageert het immuunsysteem van mensen op het continent beter op het virus. Maar dat wil volgens hem niet zeggen dat covid voor hen niet gevaarlijk is.

Volgens schattingen van de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) zijn er sinds het begin van de pandemie 250.000 coronadoden gevallen. Volgens Rinke de Wit is dit een zware onderschatting. Waarschijnlijk ligt het echte cijfer vier keer hoger. "Eén miljoen doden aan covid. Dat is toch twee keer zoveel doden dan er door hiv vallen.

Perfecte storm voor mutanten

Daarbij is het grotendeels ongevaccineerde Afrika een perfecte plek voor virusmutanten om te ontstaan. "Er is veel covid, er wordt weinig gevaccineerd en de mensen doen veelal het normale leven", zegt Rinke de Wit. Daarnaast kan het coronavirus juist in mensen met hiv goed muteren. "Al die dingen bij elkaar vormen een perfecte storm om continu mutanten te creëren."

Zwangere vrouwen

Toch moet dit volgens Rinke de Wit niet de hoofdreden te zijn om nu echt werk te maken van vaccinaties op het continent. "Vaccineren is er toch écht ter voorkoming van doden."

Daarnaast is het virus ook voor zwangere vrouwen erg gevaarlijk, legt hij uit. "Er worden per jaar 40 miljoen kinderen geboren in Afrika." Corona kan bij zwangere vrouwen leiden tot vroeggeboorte en kindersterfte. "Ook al daarom denk ik dat het van belang is om te vaccineren."

Vaccinatiebereidheid

Natuurlijk is er ook een probleem als het gaat over de beschikbaarheid en betaalbaarheid van de vaccins voor het continent. Maar als het over de vaccinatiebereidheid gaat, is Rinke de Wit niet eens negatief. "CBC Africa onderzocht dat maar één op de vijf mensen echt twijfelt bij vaccins. In Rusland is dat bijvoorbeeld 70 procent. Dus die bereidheid is al zo oud als vaccins zelf."