Turkije op weg naar het referendum: Wat wil Erdogan?

Voor NRC recenseerde Michiel Leezenberg drie boeken over het Turkse staatshoofd. ''Erdogan heeft zichzelf, met enige trots, een zwarte Turk genoemd: hij presenteert zich graag als een kabadayi of vrije jongen uit een Istanboelse volkswijk, die straatarm is opgegroeid en uit het niets omhoog is geklommen, en desondanks heel gewoon is gebleven.''

Erik-Jan Zürcher kreeg in 2005 een Turkse onderscheiding voor het voorlichten van Nederland over Turkije. Vorig jaar gaf hij deze medaille terug: ''Ik had het bij het verkeerde eind. Turkije kan geen deel uitmaken van Europa.''

Ooit was Erdogan in de ogen van het Westen de rijzende ster die Turkije in de vaart der volkeren zou helpen opstuwen. Maar nu wordt de Turkse leider in Europa vaak als wolf in schaapskleren omschreven: een democratisch gekozen leider die toewerkt naar een autocratie. In deel twee van de serie ‘Turkije op weg naar het referendum’ onderscheidt in Bureau Buitenland mythe van werkelijkheid. Deze is vanavond te horen om 20:00 uur in Bureau Buitenland.

Waarover gaat het Turkse referendum?

Het referendum draait om de vraag of president Erdogan meer macht moet krijgen. In totaal gaat het om achttien grondwetswijzigingen, die de macht van de president binnen het Turkse politieke systeem vergroten. Ze betekenen onder meer dat de functie van premier komt te vervallen.

Als een meerderheid ‘ja’ stemt, zal president Erdogan de taken van de premier overnemen. Daarnaast kan de president voortaan zelf ministers en hoge rechters benoemen, en per decreet regeren. Hij heeft dan geen toestemming meer nodig van het parlement, als hij bijvoorbeeld de noodtoestand wil verlengen. De voorstanders benadrukken dat het presidentiële systeem voor een stabieler bestuur zorgt. Tegenstanders vrezen een autoritair, ondemocratisch bewind.

Als de grondwetswijziging wordt aangenomen, mag Erdogan opnieuw voor een maximale aantal termijnen tot president worden gekozen.

Het conflict met Nederland

In aanloop naar het referendum probeerde de Turkse regering ook in meerdere Europese steden campagne te voeren voor een ‘ja’-stem. De Turkse minister van Buitenlandse Zaken Cavusoglu wilde hiervoor naar Rotterdam komen, om in deze stad tijdens een evenement Turkse Nederlanders toe te spreken.

De plannen frustreren de Nederlandse overheid, omdat het vreest voor spanningen binnen de Turkse gemeenschap in Nederland en daarmee voor de openbare orde. Ook ligt het campagne voeren door een minister uit Turkije in Nederland gevoelig, omdat het tijdstip ervan vlak voor de eigen Tweede Kamerverkiezingen valt. Uiteindelijk annuleert burgemeester Aboutaleb de Turkse verkiezingsevenementen in zijn stad.

Toch is Turkije niet van plan om het bezoek van Cavusoglu af te zeggen, waardoor premier Rutte uiteindelijk een landingsverbod instelt voor de Turkse minister. Diezelfde nacht stuurt Turkije in plaats van Cavusoglu de Turkse minister Kaya van familiezaken. Zij rijdt vanuit Duitsland de grens over en bereikt zo de ambtswoning van de Turkse consul in Rotterdam. De politie grijpt daarop in en minister Kaya moet na uren onderhandelen uiteindelijk vertrekken. Ondertussen zijn er rellen in de stad tussen de politie en Turks-Nederlandse demonstranten. De affaire zorgt voor een grote diplomatieke crisis tussen Nederland en Turkije, die nog steeds amper lijkt bekoeld.

Lees ook: Bureau Buitenland volgt Turkije naar de stembus