Professor Bastiaan van Apeldoorn over geopolitieke spanningen: 'We bevinden ons aan het einde van een tijdperk'

Veranderende wereldorde

Volgens Van Apeldoorn bevinden we ons aan het einde van een tijdperk. "Het is natuurlijk zo dat er ontwikkelingen zijn die al langer gaande zijn. Sinds de mondiale financiële crisis en de opkomst van China is er al veel langer van alles aan het verschuiven. Maar sinds de herverkiezing van Trump, en zeker sinds afgelopen week met de toespraak van J.D. Vance en de uitspraken van Trump zelf, is het allemaal in een stroomversnelling geraakt. Het zijn bizarre en verontrustende tijden, maar tegelijkertijd is er denk ik ook hoop. Er is nu voor het eerst meer hoop en kans op vrede in Oekraïne."

Conflict rondom Oekraïne

Marianne heeft het gevoel dat Nederland bij een oorlog is betrokken waar ze helemaal niet op zaten te wachten. "Dat begon al met het referendum over Oekraïne in 2016 toen we allemaal het gevoel hadden dat er iets door onze strot werd geduwd wat we niet wilde." Van Apeldoorn kan zich vinden in de mening van Marianne. "Rusland is een oorlog begonnen tegen Oekraïne, maar het is tot onze oorlog gemaakt zonder dat wij meevechten."

De grootste historische fout is volgens Van Apeldoorn gemaakt tijdens de Top van Boekarest in 2008, toen Oekraïne en Georgië werden uitgenodigd voor het NAVO-lidmaatschap. "Dat is toen heel erg gepusht door de Amerikaanse regering terwijl de Europeanen tegen waren. Uiteindelijk zijn ze onder druk gezet door de Amerikanen en toch maar akkoord gegaan met die NAVO-verklaring. (…) Frits Bolkestein heeft altijd gewaarschuwd tegen de uitbreiding van de NAVO, omdat we Rusland dan onnodig tegen ons in het harnas jagen."

Terugkijkend is Van Apeldoorn dan ook van mening dat het Westen een aandeel heeft gehad in het ontstaan van het geopolitieke conflict rondom Oekraïne. "Dat wil natuurlijk niet zeggen dat wij die oorlog hebben veroorzaakt. Maar het feit dat het een conflict is geworden waarbij Poetin uiteindelijk besloten heeft tot oorlog, dat is een conflict geweest waarin het Westen ook een partij was."

Oorloghitserij

Nu Europa ook betrokken is bij de oorlog in Oekraïne merkt Van Apeldoorn dat een ander perspectief hebben wordt afgestraft. "Als je enige nuance aanbrengt, of een ander verhaal neerzet dan alleen maar de agressie van Rusland, is dat niet juist. Dan zit je al snel in kamp Poetin als je zegt dat we naar onszelf moeten kijken."

Volgens Van Apeldoorn gaat er veel oorlogspropaganda rond. "Er is ook veel oorlogspropaganda van deze kant. Het is een feit dat veel deskundologen en geopolitieke experts, die gevraagd worden voor tv, eigenlijk allemaal dezelfde riedel laten horen. De retoriek van dat Rusland nu eenmaal de vijand is en dat we ons moeten bewapenen en voorbereiden op een koude oorlog, of Mark Rutte die zei dat je dan maar in Nieuw-Zeeland moest gaan wonen, dat is echt pure oorlogshitserij."

Stabiliteit creëren

Van Apeldoorn is van mening dat het belangrijk is om terug te kijken als je stabiliteit wil creëren. "Uiteindelijk wil je toe naar duurzame vrede en stabiliteit. Niet alleen Oekraïne, maar ook op het Europese continent. Het feit is dat Rusland er nu eenmaal is en dat het een grootmacht is. (…) Ze hebben kernwapens en daar moet je je zorgen over maken. Rusland gaat niet weg en Poetin misschien voorlopig ook niet, dus daar heb je mee te dealen."

Waar Van Apeldoorn zich dan ook aan stoort is de aanname dat Rusland de vijand is. "Vanuit het NAVO-hoofdkwartier, Brussel en ook mensen als Mark Rutte of onze minister van Defensie, is Rusland inmiddels een vijand en dat ook zal blijven de komende twintig tot dertig jaar. En dus gaan we toe naar een nieuwe koude oorlog en moeten we dezelfde strategie voeren als toentertijd. Ik vind dat doemdenken en defaitisme, want ik denk dat je altijd moet onderzoeken waar er mogelijkheden zijn om dat te voorkomen. En dat we een stabielere en betere relatie met Rusland kunnen opbouwen, en meer stabiliteit kunnen creëren voor Europa en het Europese continent. Maar daarvoor moet je terugkijken, bijvoorbeeld waarom die NAVO-uitbreiding dan zo’n probleem was voor Rusland."

Bekijk hieronder het hele gesprek terug tussen Marianne Zwagerman, Rick van Velthuysen en Bastiaan van Apeldoorn: