'Iedereen mag zich Pussy Riot noemen'

Na de actie in de kathedraal werden de kopstukken opgepakt, onder toeziend oog van de pers. Nadezhda 'Nadia' Tolokonnikova, Maria 'Masha' Alyokhina en Yekaterina Samutsevitch waren meteen wereldberoemd. Drie meiden uit de hogere Russische milieus: een journalist, een filosoof en een student aan de kunstacademie. En nu dus activist.

Het proces

De dames verschenen kort na hun arrestatie in de rechtbank, wederom met de wereldpers onder de aandachtige toeschouwers. Het verwijt in de rechtbank: hooliganisme. Het verwijt ver daarbuiten: godslastering. Uiteindelijk worden ze veroordeeld voor 'hooliganisme met voorbedachte rade, gemotiveerd door religieuze haat of vijandigheid.' Voor Yekaterina volgt na hoger beroep vrijspraak, Nadia en Masha worden naar een strafkamp gestuurd.

Tegen NPO Radio 1 vertelt Masha over het transport naar de kampen. Zij en Nadia moesten duizenden kilometers afleggen in oude Stalin-treinen, naar een kamp op de grens met Siberië. Eenmaal daar aangekomen is alles wat ze zien 'grijs'. Tijdens de gevangenschap kunnen ze alleen per post contact houden met de buitenwereld. Nadia schrijft een brief die onder andere in het NRC geplaatst is.

Vrijlating een pr-stunt?

Na 21 maanden komen Nadia en Masha vrij door een opmerkelijke wet. Het regime in Rusland nam een nieuwe amnestiewet aan, waardoor gevangenen met jonge kinderen aanspraak mogen maken op vrijlating. Volgens de regering was de aanleiding voor de wet het 20-jarig bestaan van de Russische grondwet, maar critici - cynici? - wijzen liever naar de aanstaande Olympische Spelen in Sochi en vermoeden een pr-stunt van regeringsleiders Poetin en Medvedev.

Wat de aanleiding ook mag zijn, liefst 20.000 gevangenen komen vrij. Ook in Nederland was dat groot nieuws - niet vanwege Pussy Riot, maar omdat daarom ook Greenpeace-activiste Faiza Oulahsen op vrije voeten kon komen.

De amnestiewet werd ook door Masha Alyokhina ervaren als een pr-stunt. De vrijlating had wat haar betreft niet gehoeven, ondanks de omstandigheden in het kamp. "Als ik de keuze had, had ik nee gezegd tegen deze propaganda-actie."

Ontwikkeling van Pussy Riot

De ontwikkeling van Pussy Riot stond ondertussen niet stil. Terwijl Maria en Nadia vastzaten vormden ze voor duizenden jonge Russen een inspiratiebron. Een van die jongeren horen we vanavond bij Langs de Lijn En Omstreken: Sasha Bogino. Zij is aangesloten bij 'MediaZona', een website uit naam van Pussy Riot waarop onafhankelijke journalisten verslag doen van misstanden, bijvoorbeeld in gevangenissen. Voor dat laatste is ook 'Zona Prava' opgericht, een NGO waarmee ze mensenrechten willen verdedigen in Rusland.

Niet voor niets zegt Maria Alyokhina vanavond op NPO Radio 1: "Iedereen kan en mag zich tegenwoordig Pussy Riot noemen. We zijn geen band meer, maar een beweging." En terwijl Maria de wereld over aan het reizen is om hun gospel te verspreiden, brengt bandgenoot Nadia de ene na de andere videoclip uit. Vorige week verscheen 'Make America Great Again' (zie hieronder) en dat nummer staat op het moment van schrijven bovenaan alle 'Viral Hitlijsten' van Spotify. Het merk Pussy Riot is, kortom, springlevend.