Voorvechter seksuele emancipatie Ellen Laan overleden: 'De clitoris is in alle anatomieboeken gereduceerd tot een klein knobbeltje'

Laan studeerde psychologie, met seksuologie als afstudeerrichting. Ze promoveerde op een onderzoek naar seksualiteitsbeleving bij vrouwen en dit bleef altijd een belangrijk thema in haar werk en onderzoeken. Laan legde er de nadruk op dat het belangrijk was dat vrouwen plezier beleefden aan seks.

Passief

Samen met collega Rik van Lunsen schreef Laan het boek Seks! Een leven lang leren, over de vraag hoe plezier te beleven aan seksualiteit. "Het gaat over het wegnemen van door het patriarchaat geschapen mythes over verschillen tussen mannen en vrouwen in seksualiteit. Het belangrijkste voorbeeld is dat heel lang is gedaan alsof vrouwen met betrekking tot seksualiteit geschapen waren om passief te zijn", zegt Van Lunsen.

"Ellen was een briljante onderzoekster die erin slaagde om alle ideeën die wij samen ontwikkelden om te zetten in wetenschappelijk onderzoek wat ook tastbare resultaten opleverde. Zij heeft ontzettend belangrijke bijdragen geleverd aan wat wij noemen de biopsychosociale benadering van seksualiteit. Seks zit niet tussen je oren en seks zit niet in je kruis, maar zit in een constante samenwerking tussen die twee dingen. En wordt daarnaast in hoge mate beïnvloed door wat de maatschappij ons geleerd heeft over wat seksualiteit is of had moeten zijn."

Clitoris gereduceerd tot klein knobbeltje

"Wat Ellen vooral heeft gedaan is de anatomie van de clitoris op de kaart zetten. Eigenlijk wisten de Romeinen in de tweede eeuw hoe dat geweldige orgaan in elkaar zit. Dat werd nog eens bevestigd en verder uitgezocht door Amsterdamse anatomen in de zeventiende eeuw. Maar vanaf midden negentiende eeuw is de clitoris in alle anatomieboeken voor dokters gereduceerd tot een klein knobbeltje, terwijl we weten dat dat hele clitoraal complex een orgaan is dat net zo groot is en zo mogelijk nog gecompliceerder is dan de penis van een man", zegt Van Lunsen.

"Er zijn ook heel lang allerlei mythes geschapen over hoe vrouwen opgewonden zouden kunnen worden. En dat volwassen vrouwen moesten leren om vaginaal klaar te komen, door penis-in-vagina-seks. Terwijl we weten dat 70 procent van de vrouwen dat niet of nauwelijks ooit meemaakt zonder gelijktijdige stimulatie van het uitwendige deel van de clitoris. En als ze al inwendig gestimuleerd kunnen worden dat dat niet de zogenaamde G-plek is, maar gewoon de achterkant van de clitoris die bij seksuele opwinding naar achteren kantelt en tegen de voorwand van de vagina aankomt."

Onderscheiding Ridder in de Orde van de Nederlandse Leeuw

Laan publiceerde ook over de zogenoemde orgasmekloof: het feit dat mannen bij heteroseks bijna altijd klaarkomen en vrouwen vaak niet. Laan was de oprichter van Seksueel Welzijn Nederland, dat als doel had om die orgasmekloof te dichten.

Laans werk werd alom geprezen. In 2012 ontving ze een eredoctoraat van de Katholieke Universiteit Leuven en in 2016 werd ze hoogleraar aan de Universiteit van Amsterdam. Afgelopen november werd Laan nog onderscheiden als Ridder in de Orde van de Nederlandse Leeuw voor haar uitzonderlijke bijdragen op het gebied van de seksuologie.