Demonstratierecht onder druk? 'Organisaties als Extinction Rebellion willen politie eindeloos frustreren'

Snelwegen blokkeren, gebouwen bezetten en vastlijmen aan tafels of schilderijen: er wordt steeds meer gedemonstreerd in Nederland. De overheid treedt er sinds de coronatijd ook steeds harder tegen op, zo blijkt uit onderzoek van Investico.

Ook actievoerders van Farmers Defence Force en Extinction Rebellion ervaren dit. De organisaties staan weliswaar lijnrecht tegenover elkaar in hun doelstelling, maar allebei maken ze zich zorgen dat demonstratierecht onder druk staat. "Bij de A12-acties zag je de politiereactie absoluut harder worden", zegt klimaatactievoerder Laura ten Brink.

Inperking

Ook volgens Sieta van Keimpema, woordvoerder van Farmers Defence Force, bemoeit de overheid zich erg met het demonstratierecht. "Er is geprobeerd om dit recht in te perken door het trekkerverbod, maar ook door het demoniseren van ons als zijnde een criminele organisatie. Er is nepnieuws verspreid in een poging om ons te belemmeren."

Beide organisaties stellen dat al hun demonstraties vreedzaam zijn geweest. "Over het demonstratierecht hebben we nog nooit een rechtszaak verloren", aldus Van Keimpema.

Schuren

Jos Wienen, burgemeester van Haarlem, herkent het beeld dat er meer confrontaties tussen demonstranten en de overheid zijn geweest. “Het aantal demonstraties is veranderd en de aard ervan ook: grenzen worden meer opgezocht of overschreden. Je ziet dat de overheid zich zorgen maakt waar dit toe leidt."

Hij zegt de zorgen erover te snappen. "Het demonstratierecht is een buitengewoon groot goed, maar wel binnen de kaders van de wet. Daar zie ik ook dat het regelmatig schuurt en botst."

Aan de andere kant wordt de overheid weer voor naïef verklaard als demonstraties uit de hand lopen en er wordt geweld gebruikt, zegt hij. "Dan ben ik blij dat de politie erboven op zit en informatie heeft, om rellen en geweld te voorkomen."

'Eindeloos frustreren'

Een zorgelijke ontwikkeling vindt hij dat sommige demonstranten het doel hebben om de politie "zo veel en zo lang mogelijk proberen bezig te houden", zegt Wienen. "De politie staat onder druk en moet er zijn als mensen bijvoorbeeld worden overvallen of als er verkeersongelukken zijn. Ik vind het een groot zorgpunt als mensen dan zo’n doelstelling hebben, zoals bij Extinction Rebellion."

Ten Brink ontkent dit en zegt dat dit niet het doel is van de klimaatactiegroep. "We zijn kalm en vreedzaam. Als de politie ons uiteindelijk wil oppakken, dan gebeurt dat en gaan wij niet eindeloos frustreren. Het is aan ieder voor zich of je wel of niet meeloopt met de politie." Ook wijst ze erop dat het niet strafbaar is om niet mee te werken aan een arrestatie.

Thuis opzoeken

Ook gebeurt het dat actieve demonstranten thuis worden opgezocht, bijvoorbeeld als er zorgen zijn over radicalisering. Wienen snapt dat mensen zich hier zorgen over maken als hen dit overkomt. "Het is goed dat we daar nog eens over nadenken", zegt Wienen. "Het lastige is dat je pas achteraf weet of zo’n bezoek helemaal op zijn plek was."

Ook Ten Brink, inwoner van diezelfde gemeente Haarlem, kan hierover meepraten. Een jaar geleden werd zij bezocht door een psycholoog van het Veiligheidshuis, een instelling waar justitie, politie en gemeente overleg voeren. "Zij vroeg me hoe ver ik bereid was om te gaan bij demonstraties en ik heb nadrukkelijk gezegd dat ik voor vreedzaam activisme sta."

Toch is de politie daarna nog meerdere keren langs geweest, vertelt ze. "Het voelt toch alsof je in de gaten wordt gehouden en gecontroleerd wordt. Dat geeft een heel onvrij en ongemakkelijk gevoel."