Buitendijks bouwen wordt afgeraden. Toch heeft gemeente Buren plannen voor vakantieparken in uiterwaarden

Bernd de Graaf woont al bijna 30 jaar in een monumentaal pand in de uiterwaarden van het dorpje Eck en Wiel. De uiterwaarden is het stuk land dat tussen de zomer- en de winterdijk ligt en bedoeld is om ruimte te geven aan de rivier in tijden van hoog water. "Ons huis staat op kelders. Dat zorgt ervoor dat het huis zelf niet nat wordt", vertelt de Graaf. "Maar die vakantiehuisjes hebben geen kelders dus die moeten in de winter en bij hoog water weg."

Geitenpaadjes

Als de Graaf uit zijn raam kijkt, ziet hij de uiterwaarden die worden opgehoogd om de huisjes te kunnen plaatsen. Projectontwikkelaars zijn bezig met de bouw van een vakantiepark met 150 woningen van 75 vierkante meter. Omdat dit eigenlijk wordt afgeraden, worden er geitenpaadjes gezocht om de bouw toch te realiseren. Zo beroept recreatieondernemer SOOF Retreats zich op een oude vergunning van de steenfabriek die daar ooit gestaan heeft. SOOF krijgt van Rijkswaterstaat dus toch toestemming om de huisjes te bouwen en zelfs het hele jaar door te laten staan. Alleen bij hoog water moeten ze worden verplaatst.

Aanvechten van de voorwaarden

Marinaparken Bad Nederrijn kreeg al in april 2021 een vergunning om huisjes te plaatsen in de uiterwaarden. Eigenaar Jos Angelier heeft de verplichting om de huisjes niet alleen bij hoog water, maar ook in de winter weg te halen, maar hij vindt het onnodig om de huisjes ’s winters weg te halen als het zomers net zo goed hoogwater kan zijn. Dat laatste gebeurde in de eerste zomer dat de huisjes er stonden: ze liepen bijna onder toen het in juli onophoudelijk regende.

Nu vecht hij de voorwaarden aan en laat hij de huisjes ondertussen ’s winters staan. Hij wil ze alleen bij hoogwater weghalen. De bewoners maken zich hier zorgen over. "Met echt extreem hoog water denk ik dat ze niet de tijd hebben om die huisjes weg te halen", vertelt de Graaf. "Niet weghalen kan grote gevolgen hebben voor de dijk en de waterstijging." Zo kunnen de huisjes (of delen daarvan) de dijk beschadigen.

Verkoopcontracten

De mensen die de huisjes kopen, zijn volgens de Graaf niet altijd op de hoogte van waar ze voor tekenen. Woningen in de uiterwaarden kunnen bijvoorbeeld niet verzekerd worden voor waterschade. "Dat zijn de kleine lettertjes. Ik ben benieuwd of de mensen die voor 3,5 à 4 ton daar een huis kopen echt weten wat dat kan betekenen. Dat moet ze wel duidelijk worden gemaakt door de ondernemer."

Jos Angelier heeft de risico’s inderdaad in de koopcontracten opgenomen. Wel heeft Angelier er een klein douceurtje aan toegevoegd. Mocht hij een vergunning voor het hele jaar rond krijgen, dan hoeven de eigenaren geen extra beheerkosten te betalen.

De bijna-ramp van ‘95

De projectontwikkelaars zien de problemen niet zo en vinden dat je onder bepaalde omstandigheden prima kan bouwen. Maar de Dijkwacht ziet dat heel anders. Dat het ook goed mis kan gaan, bleek wel in 1995. Door de gevaarlijk hoge waterstanden aan de Maas, de Rijn, de Waal en de IJssel, dreigden veel plaatsen in de Betuwe tot ongeveer 5 meter onder water komen te staan. Er werden 250.000 mensen en nog veel meer dieren geëvacueerd. Het was daarmee de grootste naoorlogse evacuatie.

Grootste na-oorlogse evacuatie

De evacuatie ligt nog vers in het geheugen van omroep Gelderland verslaggever Erik van der Pol. Hij deed dagenlang verslag en werd zelf ook geëvacueerd. "Op een gegeven moment stond het water zo hoog dat mensen bang werden", vertelt Van der Pol. Niet veel later werd na een crisisberaad aangekondigd dat mensen moesten vertrekken. "Ik ben een keer ‘s nachts in Echteld geweest. Daar was een boer huilend zijn vee aan het opladen. Iemand uit het westen kwam met een vrachtwagen zijn koeien ophalen. Die man moest evacueren, maar hij liet zijn vee niet achter. Dat waren hele emotionele taferelen."

Vergeten urgentie

Uiteindelijk liep het met een sisser af. Na vier spannende dagen ging het water weer dalen. Het verhaal van de bijna-ramp zorgde voor het opstellen van het deltaplan Grote Rivieren met twee belangrijke maatregelen; het versterken van de dijken en meer ruimte voor de rivieren. Toen is er ook afgesproken dat we gaan niet meer in de uiterwaarden gingen bouwen. "Die maatregelen voelden toen heel urgent omdat '95 net achter de rug was. Nu lijkt het wel of dat gevoel een beetje weg is omdat het vaak heel lang heel droog kan zijn. Ik kan me voorstellen dat je wat wil doen met de uiterwaarden. Het is een prachtig gebied. Maar waarom zou je niet handhaven als je dat zo hebt afgesproken?"

Vanavond spreken we in 5 Dagen met Pier Vellinga, hoogleraar klimaatverandering, over bouwen in de uiterwaarden. Hij woont in dit gebied.