Waarom minder zorg beter zou zijn voor onze samenleving: 'We moeten er anders naar leren kijken'

Onnodige behandelingen en medicatie

Volgens Kool wordt veel zorg verleend die niet altijd nodig is. "Neem bijvoorbeeld geneesmiddelen zoals antidepressiva, maagzuurremmers en slaapmiddelen. Ze kunnen nuttig zijn, maar niet voor iedereen en vaak niet langdurig", zegt hij. Vooral bij ouderen kunnen sommige medicijnen schadelijke bijwerkingen hebben, zoals een verhoogd risico op vallen door sufheid na langdurig gebruik van slaapmiddelen. "Dat zorgt ook weer voor een hoop moeilijkheden en extra kosten", vertelt Kool.

Ook behandelingen zijn niet altijd zinvol. "Een kijkoperatie bij knieklachten kan bij jonge sporters nuttig zijn, maar bij oudere mensen die af en toe last hebben van hun knie heeft het vaak geen meerwaarde en kan het zelfs schadelijk zijn", legt Kool uit. Toch worden deze ingrepen vaak standaard uitgevoerd, terwijl andere opties zoals fysiotherapie en pijnstilling soms beter zouden passen.

De druk om te behandelen

Waarom wordt er dan toch zoveel zorg verleend? Kool ziet meerdere oorzaken. "Ziekenhuizen worden betaald voor behandelingen en operaties, niet voor terughoudendheid. Daarnaast zijn artsen opgeleid om te handelen, niet om niets te doen." Patiënten verwachten op hun beurt vaak een behandeling of medicijn en zijn zich niet altijd bewust van alternatieve of minder ingrijpende opties.

De rol van preventie

In plaats van overmatige zorg pleit Kool voor meer aandacht voor preventie. "Je gezondheid wordt veel meer bepaald door je leefstijl: voeding, beweging, rookgedrag en sociale omstandigheden." Hij pleit voor een actieve rol van de overheid om gezonder gedrag te stimuleren, bijvoorbeeld door gezondere voeding beter beschikbaar te maken en ongezonde keuzes te ontmoedigen. Maar ook anderen kunnen daar een rol in spelen, vertelt Kool: "Laat regisseurs en filmmaatschappijen gewoon dapper zijn en zeggen: we kappen gewoon met roken."

Kritischer kijken naar medische onderzoeken

Kool benadrukt dat hij fan is van bevolkingsonderzoeken, maar alleen als ze bewezen effectief zijn: "Bij borstkanker en darmkanker zijn de screeningsprogramma's nuttig. Maar bij prostaatkanker is de test zo onbetrouwbaar dat het eerder leidt tot overdiagnoses en onnodige behandelingen." Dit legt een extra druk op het zorgsysteem en veroorzaakt stress bij patiënten, vertelt Kool.

Leren omgaan met klachten

Een fundamentele verandering in denken is nodig, stelt Kool. "We moeten weer leren lijden. We zijn bang voor de dood en willen elk probleem medisch oplossen. Maar soms is accepteren en ermee leren omgaan een betere keuze." Hij pleit ervoor dat we als samenleving leren om niet voor elk ongemak meteen naar de dokter te rennen: "Heb realistischere verwachtingen over wat de zorg kan bieden."

Ook pleit hij voor veranderingen bij behandelingen bij mensen op erg hoge leeftijd: "Dan worden er nog gigantisch veel behandelingen aangeboden die heel veel kosten en heel veel ook mensen vergen." En dat terwijl ze heel weinig toegevoegde waarde hebben en geen kwaliteit van leven toevoegen: "Het is ook vaak zo dat wanneer je het mensen zelf vraagt, ze er zelf voor kiezen om dat eigenlijk niet te willen. Dus we zouden ook veel meer met patiënten in gesprek moeten gaan wat ze willen."

Om de zorg houdbaar te houden, is een gezamenlijke verandering nodig. Artsen moeten minder geneigd zijn om direct te behandelen, en patiënten moeten kritischer nadenken over de zorg die ze ontvangen. Soms is minder zorg namelijk juist beter