Cao-onderhandelingen zorg vastgelopen: is er een uitweg?

"Ik denk dat er een heleboel mensen zijn die hun inkomen de afgelopen periode hebben zien teruglopen. De arbeidsmarkt is heel schaars, er wordt op allerlei plekken hard gewerkt om de productie rond te krijgen en tegelijkertijd is het financieel moeilijk om de verwarming open te zetten. Dat dat gepaard gaat met allerlei frustraties, snap ik wel", vertelt gezondheidseconoom Xander Koolman in Nieuws en Co.

Geld voor het personeel

"Uiteindelijk zijn het collectieve middelen", zegt Koolman. "Dat wil zeggen: wij met z’n allen betalen de zorgpremie. Dat gaat over de zorgverzekeringswet, voor de ziekenhuizen maar ook WLZ-premie en eigenlijk betalen we ook premier voor jeugdzorg en WMO. Dat betalen maken wij met z’n allen over en daar worden de salarissen van betaald. Als de salarissen te laag zijn en mensen stappen massaal uit het vak, dan moet daar iets bij om ervoor te zorgen dat we voldoende mensen in het vak houden."

Maar de zorgministers hebben recentelijk nog aangegeven dat er niet veel meer mensen bij moeten komen in de zorg. "Als er dan niet zo veel mensen uit de zorg stappen, zou je kunnen zeggen dat ze het huidige salaris voor personeel ook oké vinden."

Tekort

Het ministerie van Volksgezondheid liet vorig jaar uitrekenen dat er in 2031 135.000 mensen tekort zijn in de zorg. "Of er een tekort is of niet, hangt heel er af van wie je het vraagt", zegt Koolman. "Op het moment dat je zorgmedewerkers vraagt, die de benen onder hun lijf uitlopen, zeggen zij: er moeten mensen bij. Uiteindelijk is het de politiek die daar met een onderdeel over moet komen. De minister die daar over gaat, zegt dan: nee, er moeten geen mensen bij. Dat betekent dat er ook geen tekort is."

Nu ontstaan er wachtlijsten voor operaties en belangrijke behandelingen. Er wordt ook verwacht dat er in de toekomst, met toenemende vergrijzing, er meer mensen zullen zijn die een beroep doen op de zorg. "Maar tegelijkertijd moet dat ook financieel opgebracht worden. Als de politiek zegt: dat willen wij niet. We willen dat het geld naar bijvoorbeeld onderwijs of koopkracht gaat, zal dat geld er niet zijn voor medewerkers."

Impasse

"Dan ontstaat er frustratie aan de kant van de zorgmedewerkers", vertelt Koolman. "Die zeggen: ik heb echt wel hulp nodig om dit werk rond te krijgen. Het werkplezier neemt af, de werkdruk blijft heel hoog. Als er dan te veel mensen zeggen: hier stop ik mee, zal er moment komen dat er wel echt geld bij moet." Wanneer dat moment komt of het moment überhaupt komt, weet Koolman niet. "De afgelopen jaren zijn er heel veel meer mensen in de zorg gaan werken. Er zijn ook heel veel mensen ziek geworden, deels door longcovid, maar ook doordat er allerlei ziektes rondgaan. De opleidingen zijn volgelopen en we hebben echt een heleboel jaren gehad met stijgende aantallen verpleegkundigen. Als je dat allemaal bij elkaar optelt, zie ik plussen en minnen. Maar ik ziet niet per se een verandering waardoor ik zegt: dat moet binnenkort fout gaan."

Loonsverhoging

De ziekenhuizen willen zorgpersoneel tegemoet komen met een bod van twee keer 5% loonsverhoging dit jaar en volgend jaar nog eens 3% erbij. Maar dat vinden de zorgmedewerkers niet genoeg. "Wat er aangeboden wordt voor verpleegkundigen is al hoger dan wat in andere sectoren is aangeboden. Het is verhoudingsgewijs. Je kan altijd kijken naar de mensen die meer krijgen en de mensen die minder krijgen. Ik wil graag een ander punt maken."

"Op het moment dat één bepaalde groep meer krijgt uit de collectieve middelen moeten we dat met elkaar opbrengen. Dat gaat ten koste van de koopkracht van anderen", legt Koolman uit. "Als we nu even snel kijken naar de inflatie van de afgelopen jaren zijn wij als land verarmd. Met het inkomen konden we minder kopen, die inflatie heeft ertoe geleid dat de koopkracht naar beneden ging. Die verpleegkundigen willen dat graag gecompenseerd zien, wij allemaal denk ik, als wij deze mensen meer gaan compenseren, betekent het dat de rest van Nederland dat geld moet opbrengen. Dat heeft al koopkrachtachteruitgang gezien en gaat nog meer achteruit in de koopkracht om dit mogelijk te maken."

Burger

Koolman denkt dat uiteindelijke keuze bij de Nederlandse burger ligt. "Ik denk dat de burger duidelijk moet maken of hij of zij bereid is een groter gedeelte van de koopkracht af te staan om zorgmedewerkers te helpen deze koopkrachtdaling te compenseren en ik weet niet wat die burger daarvan gaat vinden. Dus misschien is er helemaal geen oplossing."