In de titel wordt het boek dan wel vergeleken met de Quote, maar dat doet dit kloeke boek geen recht. Sinds 2006 schreef Zandvliet aan zijn portret van rijken in de Republiek, deze maand verscheen het. In deze aflevering van
De Jortcast leggen Zandvliet en dr Kelder de rijken van nu en toen naast elkaar en kijken ze naar de verschillen en parallellen.
"In de Quote 500 staan altijd weer best wat nieuwe rijken. Dat was vroeger anders," zegt Zandvliet. Een groot verschil tussen toen en nu is volgens hem dat de rijken van de Republiek zich veel beter konden handhaven. Dat komt vooral doordat macht en rijkdom vroeger veel meer verbonden waren dan nu. Zo waren de machtige regenten rijk, net als stadhouders en burgemeesters. Maar er kwamen in deze tijd ook steeds meer echte ondernemers die helemaal zelf hun 'bedrijf' konden opbouwen en rijk worden.
Makers en takers
In tv-programma
Pauw sprak Sander Schimmelpenninck, hoofdredacteur van
Quote, over
makers en
takers in de ranglijst.
Makers zijn echte ondernemers die iets creëren en met hun bedrijf grote rijkdom vergaren.
Takers verdienen hun geld zonder zelf iets te maken, zij vergaren rijkdom met wat iemand anders heeft opgebouwd. Bijvoorbeeld mensen die rijk zijn geworden door private equity.
Volgens Zandvliet is dat onderscheid er ook bij de rijken in de 17e en 18e eeuw. "Makers heb je heel duidelijk in de Republiek. Echte ondernemers die handel drijven en zelf een imperium opbouwen." De takers uit die tijd zijn de regentenfamilies die al drie of vier generaties op hun geërfde plekjes zitten. En dan waren er nog de mensen die rijk waren geworden dankzij steekpenningen en corruptie. "Als regent of burgemeester beloofden ze baantjes aan anderen, waar ze vervolgens commissie voor opstreken. Gaf je een man bijvoorbeeld de functie van kapitein op een schip dan verdiende je zo 750 gulden."
De waarde van een gulden in de Republiek
Voor een realistisch beeld over hoe groot een bedrag van toen tegenwoordig zou zijn, hanteert Zandvliet een simpele rekensom. Het bedrag maal 100, en in plaats van gulden zeg je euro. In het geval van de 750 gulden leert de rekensom dus dat een burgemeester 'nu' 75.000 euro zou krijgen.
Het beeld dat we hebben van de rijken tussen 1600 en 1800 komt ondermeer tot stand door kunst uit die tijd. Het gecreëerde beeld is dat rijkdom met name gereformeerde mannen trof. Regenten waren bijvoorbeeld populair bij schilders. Dit heeft er volgens Zandvliet toe geleid dat we twee andere groepen rijken onderschatten. Ten eerste de vrouwen. "Vrouwen, als ze de kraamtijd voorbij waren, waren heel goed in staat om sleutelposities te bekleden. Ze overleefden hun echtgenoten ook vaak ruimschoots." Zij konden dus wel degelijk prima rijkdom vergaren.
Geloof
Daarnaast wordt de kans op rijkdom van niet-gereformeerden onderschat. Geloof speelde wel een rol bij het opbouwen van rijkdom, maar er waren wel degelijk erg rijke katholieken, zo beschrijft Zandvliet in zijn boek. Tegenwoordig is de rol van geloof bij het opbouwen van rijkdom veel minder.
Het gezamenlijk vermogen van onze 500 rijksten berekende Quote op zo’n 6,9 miljard. In de lijst ook namen van bekende Nederlanders. John de Mol (nummer 4) heeft een vermogen van 2,7 miljard, Mabel van Oranje-Nassau (nummer 149) met 240 miljoen. De man die onlangs HEMA kocht, Marcel Boekhoorn, neemt plek 59 in met 1,9 miljard.
Meer over het boek De 500 rijksten van de Republiek door Kees Zandvliet vind je hier.
