Weggestuurde Binnenhof-architect Ellen van Loon kan eindelijk vrijuit spreken

Ze mocht jarenlang niet over de kwestie praten: een contract verbood het haar. Tot nu. Ze sprak afgelopen nacht een uur met Liesbeth Staats in Nooit Meer Slapen.

Geheimhouding

"Ik ben opgelucht dat ik er nu eindelijk over kan praten. Doordat ik het geheim moest houden is er enorm veel gedoe ontstaan", zo begint Ellen van Loon. De hele renovatie van het Binnenhof moest geheim gehouden worden. Op zich logisch omdat het gaat om een overheidsgebouw en er veel veiligheidsvoorschriften zijn.

"Maar die geheimhouding strekte zich zo ver uit dat echt alles geheim gehouden moest worden gehouden. Wat best gek is want je zou kunnen zeggen dat het juist een plek is van het publiek: een symbool voor de democratie."

Megalomane plannen

"Ik geef niet snel op. Ik heb veel meegemaakt met projecten", vertel de architect. "Maar in dit geval popte er iets op en dat raakte in stroomversnelling." In het AD werd er geschreven dat de plannen van Van Loon megalomaan waren, er werd gesproken over grootheidswaanzin en dat de plannen van Van Loon zeker onhaalbaar zouden zijn.

Omdat er geheimhouding was konden ze daar niet op reageren. "Wat er werd beweerd in de krant werd beoordeeld als waar. En ik dacht, hoe is dit mogelijk? Dat één citaat in de krant wordt verheven tot waarheid?"

In het project vielen heel vaak de woorden 'sober' en 'doelmatig'. Maar wat die woorden inhouden is voor iedereen anders, legt Van Loon uit. "Sommige zullen zeggen: we houden het sober, we doen helemaal niets. Anderen zullen zeggen: we houden het sober maar het kraakt links en rechts, laten we wat aanpassen."

Zelf vond ze het belangrijk om - met respect voor de rijke historie van het gebouw - dingen te mogen aanpassen. "Als je een budget hebt moet je wel het maximale eruit halen." Ze vind het belangrijk om het maximale te verkennen voordat er knopen worden doorgehakt. "Natuurlijk kan ik ook heel rationeel nadenken. Als een opdrachtgever zegt ik wil A, dan begrijp ik dat wel. Maar ik wil toch ook graag even naar B kijken. Ik heb een aantal dingen gepresenteerd met extra's, zie het als een soort menukaart waaruit ze kunnen kiezen."

Als ze het nu opnieuw zou mogen doen? "Dan zou ik ten eerste niet hebben ingestemd met deze mate van geheimhouding. Als iemand je zo'n opdracht aanbiedt is het moeilijk om nee te zeggen. Ik had natuurlijk niet verwacht dat het zo zou eindigen. Ik heb ook aan de Reichstag gewerkt in Berlijn bijvoorbeeld, daar was ook geheimhouding." Maar nu liep het juist ook door die geheimhouding uit op een drama.

Emotioneel vak

"Ik heb verschillende soorten gebouwen gedaan. Soms begin je met een wit canvas, soms wordt er gevraagd om dingen te verbeteren. Je bent tussen de 5 en 10 jaar met een gebouw bezig. Wij zijn al jaren bezig voordat er daadwerkelijk iets gebouwd gaat worden."

Pas en de fase dat er gebouwd gaat worden, gaan mensen verschillen zien; gaan ze opmerken dat er iets verandert. Het is ook deze fase dat Ellen van Loon zich erg gaat hechten aan een gebouw. "En als het dan af is, en ik de sleutel moet afgeven, dat vind ik altijd een moeilijk moment. Zeker als ik dan een paar maanden later een pasje moet halen bij de receptie."

"Je stopt ongelofelijk veel emotie in zo'n gebouw," zegt ze. En dat is maar goed ook: "Ik geloof heel erg in het uitgangspunt 'doet wat je leuk vind', want dan gebruik je al je emotie en al je kennis. Dan ga je iets maken waaraan je echt bent toegewijd."

Meer kunst en cultuur?

Nooit Meer Slapen is hét cultuurprogramma van de VPRO. Elke maandag- tot en met vrijdagnacht tussen 00.00 en 02.00 uur hoor je diepgravende gesprekken over cultuur, literatuur, film, muziek, theater en kunst op NPO Radio 1. Terugluisteren? Dat kan uiteraard via de podcast.