Maakt de wolf de jager overbodig?

Gedragsverandering

De wolvenonderzoeker en hoogleraar ecologie en natuurbeheer heeft een fascinatie voor wolven. "Het effect van de wolf op het landschap is enorm", vertelt Smit.

Hij raakte gefascineerd door de wolf toen hij artikelen las over "how wolves change rivers", over hoe de komst van de wolf het Yellowstone Park in Amerika veranderde. "Dieren gingen ander gedrag vertonen. Herten en zwijnen weten dondersgoed welke gebieden door die wolven worden behuisd en die gaan die gebieden vermijden. Daardoor kan de natuur daar herstellen en kunnen bepaalde kwetsbare bomen teruggroeien", zegt Smit.

'Cascading effects'

Smit deed veel onderzoek naar de wolf in het Poolse oerbos Bialowieza om een beeld te krijgen hoe die wolf daar het hele ecosysteem beïnvloedt. Dankzij de beschermde status van het dier kon de wolf 30 jaar geleden deze kant opkomen. Vanuit Polen, de Duitse grens over naar Nederland. Nu hebben we zo’n vijftig volwassen dieren en wel 100 individuen.

Nu bestudeert Smit het effect van de wolf op de Nederlandse natuur. "De natuurgebieden zijn hier veel kleiner en de mens is daarin veel aanweziger." Maar ook hier zet de wolf zijn handtekening in het landschap. Wat Smit ziet zijn 'cascading effects': "De wolf heeft effect op het gedrag van die dieren en dat heeft weer effect op de vegetatie. Allemaal trappen die we in het landschap terugzien." Smit noemt dit een 'angstlandschap' waarin allerlei herten, reeën en zwijnen schuwer en scherper worden en wat het tamme landschap dat de mens heeft geschapen langzaam doet verdwijnen.

Verschillen

Als het gaat om beheer, ziet Smit grote verschillen tussen de wolf en de jager. "De wolf kiest uit veiligheidsoverwegingen voor de zwakkere dieren", vertelt Smit. "Als hij een mannelijk hert met een groot gewei neemt dan loopt hij de kans gespiest of verwond te worden. De jager daarentegen kiest misschien juist dat grote gewei uit, zoals trophy-hunters vaak doen", weet Smit. "De wolf versterkt daarmee de populatie. Die wolf is erbij gebaat om onvoorspelbaar te zijn, dat is een constant spel."

Probleemwolf

Maar de komst van de wolf is niet alleen een succesverhaal. Met een flinke toename van het aantal incidenten in natuurgebieden zien veel mensen de wolven liever gaan dan komen. Zo waren er onlangs nog incidenten met een kind en een hond die door een wolf benaderd werden in het natuurgebied Den Treek bij Leusden.

Smit begrijpt de bezorgdheid heel goed. "Als wolven wegtrekken uit een roedel, en ze komen makkelijke snacks tegen zoals vee, dan grijpen ze die. Een wolf die gewend raakt aan het makkelijk vangen van weerloos vee wordt ook de buren tot last en verandert in een groot probleem." Er is verzuimd op tijd beschermingsmaatregelen te nemen. "Nog geen 5 procent van de hekken in Nederland zijn wolfwerend", weet Smit. Hij noemt ook voorbeelden van fotografen die voedsel neerleggen om wolven te lokken voor een mooi plaatje. "Dan krijg je dat de wolf de aanwezigheid van mensen gaat associëren met voedsel. Dat moet je voorkomen." Hierdoor worden we soms opgezadeld met een 'probleemwolf'.

Landelijke aanpak

"De wolf moet weer schuw worden. En in een uiterst geval vang je hem of hoort afschot daar ook bij", zegt Smit. Er wordt ook Europees geknaagd aan de beschermde status van de wolf, die gaat al van 'strikt beschermd' naar 'beschermd' toe. "En dat is eigenlijk een succesverhaal want de populatie is gegroeid, het gaat goed met de wolf", vindt Smit. De populatie kan nog wel een beetje groeien maar op een gegeven moment is het vol. Ze overlijden vaak door verkeer of bijten elkaar ook dood.

Hoe dan ook is de wolf 'here to stay' dus moeten we ermee leren leven. "Er zou een landelijke aanpak moeten komen in plaats van de verantwoordelijkheid bij de provincie te leggen die te vaak naar elkaar kijken", bepleit Smit. Of de wolf echt een succesverhaal wordt in Nederland zal volgens Smit in belangrijke mate afhangen van hoe wij in staat zullen zijn om met de wolf te leren leven.