Deze Dag Toen: hoorspel War of the Worlds

Het is zondag, 30 oktober 1938. Even na acht uur in de avond begint een radio-uitzending van Mercury Theatre on the Air:

‘The Columbia Broadcasting System and its affiliated stations present Orson Welles and the Mercury Theatre on the Air in “The War of the Worlds” by H. G. Wells… Ladies and gentlemen, the director of the Mercury Theatre and star of these broadcasts, Orson Welles.’

Een keurige aankondiging. Maar niet iedereen luistert vanaf het begin af aan mee. Wie later inschakelt, krijgt alleen berichten over marsmannetjes voor zijn kiezen.

‘At twenty minutes before eight, central time, Professor Farrell of the Mount Jennings Observatory, Chicago, Illinois, reports observing several explosions of incandescent gas, occurring at regular intervals on the planet Mars. The spectroscope indicates the gas to be hydrogen and moving towards the earth with enormous velocity.’

De aliens zijn op weg naar de aarde, is de boodschap. Resultaat: massa-hysterie. Miljoenen mensen rennen in paniek de straat op, krijgen een hartaanval of plegen zelfmoord. Althans, dat schrijven Amerikaanse kranten de volgende dag.

En dat is een mythe, concluderen journalisten van Slate in 2013. Die massale paniek viel volgens hun onderzoek wel mee: die avond luisterde een kleinere groep mensen dan gedacht naar het radioprogramma.

Waar dat hardnekkige gerucht van gillende mensen op straat dan vandaan komt? Dat is volgens de onderzoeksjournalisten toe te schrijven aan de vijandigheid tussen kranten en radio, die in 1938 heerste. Radio had tijdens The Great Depression in 1938 veel advertentie-inkomsten weggesnoept bij de geschreven pers. Het kwam kranten daarom goed uit om radio weg te zetten als onbetrouwbare nieuwsbron. En omdat het zo’n mooie anekdote was, groeide het verhaal door de jaren heen.

Dat was toen, dat is nu.