Klimaatschade in Gaza: 'Oorlogen verwoesten de wereld, figuurlijk en letterlijk'

Deze ochtend zullen er door het hele land weer mensen met een verrekijker naar de hemel staren, een blocnote in de hand om de overvliegende trekvogels te tellen. Wij hebben maar mazzel dat we dat schouwspel twee keer per jaar mogen gadeslaan, omdat we toevallig precies op dit stukje aarde wonen: als wij omhoogkijken, speuren we naar kramsvogels en koperwieken — niet naar raketten of gevechtsvliegtuigen.

In Gaza is het oorlog — een oorlog met een enorme klimaatschade, leerde ik pas kortgeleden. In de eerste twee maanden van het conflict alleen al, berichtte de Britse krant the Guardian, stonden de militaire aanvallen van Israël gelijk aan het verbranden van 150.000 ton steenkool.

Ik was met stomheid geslagen. Ik had er nooit eerder op die manier over nagedacht — logisch ook, want wie begint er nou over CO2-uitstoot wanneer tienduizenden mensen vermoord zijn, en de VN spreekt van een genocide? Maar dit bredere kader doet er wel toe. Oorlogen verwoesten de wereld, figuurlijk en letterlijk. We kunnen de klimaat- en biodiversiteitscrises niet lostrekken van (geo)politieke omstandigheden.

Halverwege de zeventiende eeuw bedacht de Engelse filosoof John Locke een mooie onderbouwing voor het kolonialisme: zodra je arbeid vermengt met grond, is die grond van jou. Zo konden de Europeanen allerlei gebied opeisen waar de oorspronkelijke bewoners, volgens hen, ‘toch niks mee deden’. Dezelfde regel gold overigens niet voor bevers, spechten, bijen of andere diersoorten die het land verbouwen.

Het is een vreemd gegeven, landeigenaarschap, en toch doen we allemaal alsof het doodnormaal is. De vraag wie een bepaald stuk grond wel of niet bezit staat garant voor allerlei conflicten, of het nu gaat om een buurman die een boom wil omhakken of natiestaat die z’n gebied wil uitbreiden.

Terwijl: de natuur kent geen grenzen. Sommige van de vogels die wij hier zien overtrekken, vliegen ook over Gaza. Het is misschien niet onze eerste associatie, maar de Gazastrook is een rijk vogelgebied. Op het Instagram-account van de @sirdahtwins zie je hoppen, bijeneters en zomertortels, de balkensperwer, Arabische buulbuul en de steppekievit. Je zou de Gaza vallei kunnen vergelijken met onze Waddeneilanden, waar trekvogels uitrusten en foerageren. Correctie: uitrustten en foerageerden, verleden tijd. Het gebied is gereduceerd tot een kerkhof.

De voetbalsupporters die in Amsterdam scandeerden dat er geen scholen meer in Gaza zijn, omdat er geen kinderen meer zijn, hadden net zo goed kunnen zingen over de verwoeste natuur. Niet dat dat ze interesseert — als je al niet om een mensenleven maalt, zal de kleine zwartkop je ook koud laten.

Wanneer we het hebben over het klimaat, gaat het nauwelijks over de ecologische voetafdruk van legermachten, alsof de CO2-emissies van straaljagers en tanks niet meetellen. En als de oorlogen ooit eindigen, zijn de verwoestingen nog niet voorbij. De wederopbouw zal opnieuw tonnen CO2 uitstoten, om nog niet te spreken van de langetermijnschade. Langs de kust van Gaza schijnt het zeewater zo vervuild te zijn, dat er tot een kilometer diep geen leven meer in voorkomt.

Uiteindelijk heeft niemand grond in bezit, we zijn maar tijdelijke huurders. De aarde is niet van de mensen, en al helemaal niet van een staat of bedrijf. Een staakt het vuren is direct verbonden aan het stoppen van klimaatvernietiging, aan de zorg voor de kluut, klapekster en ooievaar.

Stop de genocide, stop de ecocide, en een goede zondag gewenst.