Was het onderwijs vroeger echt beter?

Hoe stond het rekenen en de taal ervoor zo’n honderd jaar geleden? “Er werd in de eerste plaats niet gemeten zoals we dat nu zoveel doen. Daar zijn we tegenwoordig erg goed in in alle fase van de onderwijsloopbaan. Bovendien moet je zeggen: er was een heel ander type onderwijs. Het klassieke stampwerk, waarvan veel mensen nog hoog van opgeven. Het tafels erin stampen, de werkwoord vervoegingen erin stampen. Dertig kinderen of meer klassen die in een koor alle werkwoordsvormen opdreunden was toch wel veel meer het onderwijs dan wat het vandaag is”, vertelt onderwijshistoricus Pieter Slaman in NOS Met het Oog op Morgen.

Kritiek

In die tijd was er ook al kritiek op het onderwijs. “Het was goed om een grote feitenkennis in de kinderen te krijgen, maar ze vonden dat het niet per se hielp om vaardigheden aan te leren of om de persoon te vormen. Die discussie is al heel oud. Je hoort eigenlijk vandaag heel veel mensen mopperen van: leerlingen kunnen niet meer lezen en rekenen. Dat komt deels doordat veel tijd op school veel meer in die vaardigheden, de sociale kant, burgerschapsvorming is gaan zitten. Er zit dus een fundamentele discussie onder: wat is nou goed onderwijs?”, legt Slaman uit. “De een verwacht gewoon goede d’s en t’s, geen spelfouten. De ander verwacht hele sociale en op andere gerichte kinderen, goede toekomstige burgers. Die basisvaardigheden wordt relatie weinig tijd aanbesteed en dat wringt.”

Masterplan

Naast rekenen en taal wil de minister met dit plan ook inzetten op het verbeteren van digitale vaardigheden, mediawijsheid, bankzaken regelen en leren weloverwogen politiek te stemmen. Dat zijn behoorlijk wat onderwerpen. “We hebben een enorme overlading aan onderwerpen op school. Om te zorgen dat de belangrijkste dingen weer genoeg aandacht krijgen, zijn er dan een paar kernvaardigheden geformuleerd, maar inmiddels zijn het er alweer vier. Als je niet uitkijkt dan worden het er vijf. Het heeft constant de neiging om uit te dijen.”

“Het zou zo mooi zijn als we hier met z’n allen een discussie kunnen voeren over wat wij belangrijk vinden. En dan op zo’n manier dat het ministerie, de schoolbesturen en PO raad het met elkaar eens zijn over wat we nu eindelijk verwachten, voordat we erover beginnen te klagen. Als we zeggen we vinden rekenen en taal belangrijk, dan moeten we ook met z’n allen in gaan zetten daarop. Dan moet het ministerie leiding nemen natuurlijk. Het basisonderwijs moet daar dan ook op in gaan zetten, maar in Nederland hebben we een beetje moeite met het leiding nemen.”

Leiding

Dat is niet een probleem van de laatste paar jaren. “Het is altijd heel moeilijk geweest, vanwege de vrijheid van onderwijs. Sinds de jaren tachtig en negentig hebben schoolbesturen nog meer vrijheid gekregen om hun eigen middelen te besteden, om hun eigen plannen daarvoor te maken en zwaarte punten te creëren. Ze mogen daar ook met elkaar concurreren. De ene school mag zeggen: wij zijn heel goed in vaardigheden, de andere mag weer zeggen: wij zitten heel erg op het klassieke stampwerk.” Dat is volgens Slaman een probleem. “Op het moment dat wij het niet eens zijn, kunnen we heel moeilijk zeggen wat nu het goede onderwijs is.”

Vroeger

“Er bestaat een romantisch ideaal dat er in het verleden de leraar iemand was met een groots aanzien en dat er in de jaren het aanzien is teruggelopen. Maar dat blijkt eigenlijk helemaal niet waar te zijn. Onderwijzers in het lager onderwijs werd al in 1918 al van gezegd: de opleiding deugt niet, het zijn niet de beste krachten die we nu kunnen krijgen. Er was de grote vrees dat er te veel socialisten tussen zaten, oproeikraaiers en et cetera. In 1993 was er een rapport wat ging over het lerarentekort. Toen werd er gezegd: de druk op leraren is te groot, ze moeten teveel. Ze krijgen er te weinig waardering voor. Er moest meer gedaan worden aan professionalisering. Het is net alsof het rapport vorige week geschreven is”, vertelt Slaman. “Het zijn constanten van de afgelopen decennia als het gaat om leerkrachten in het basisonderwijs.”