Genoeg animo voor agrarisch natuurbeheer, nu nog het geld

Klever, zelf regulier melkveehouder met zo'n 120 stuks vee, is sinds november de nieuwe voorzitter van BoerenNatuur, de landelijke koepelorganisatie van de 40 regionale agrarische collectieven. Alleen via zo'n collectief kun je als boer aanspraak maken op de subsidie voor het uitvoeren van het Agrarisch Natuur- en Landschapsbeheer (ANLb). Bijvoorbeeld voor het beheren van heggen en akkerranden of weidevogelvriendelijk maaien.

Ruim één op de vijf boeren in Nederland krijgt deze subsidie, namelijk zo'n twaalfduizend. Klever: "Desalniettemin wordt het ANLb slechts op circa zes procent van de totale landbouwgrond in Nederland uitgevoerd, en dat is veel te weinig."

Veel animo voor agrarisch natuur- en landschapsbeheer

"Er is veel animo voor agrarisch natuur- en landschapsbeheer; we hebben zelfs wachtlijsten. Helaas kan niet elke boer die mee wil doen dat ook doen", vertelt Klever. Het schort vooral aan financiering. "Boeren kunnen niet de misgelopen inkomsten en gemaakte kosten uit eigen zak betalen. Als samenleving willen we een gezonde leefomgeving. De boeren die daaraan bijdragen, leveren waardevolle maatschappelijke diensten. Daar moeten ze dan ook eerlijk voor beloond worden. Aangezien de markt daar niet in voorziet, moeten deze publieke diensten met publiek geld betaald worden."

Klever schat op basis van de wachtlijsten dat ze in ieder geval 15 procent aan extra beheer zouden kunnen doen. "Maar dat is zonder dat we boeren actief benaderen. Dat kunnen we gaan doen wanneer er meer gebieden voor ANLb worden aangewezen en er extra budget komt."

Druppel op de gloeiende plaat?

Voor de natuur klinkt dat nog steeds als een druppel op de gloeiende plaat. Onderzoekers van Wageningen University and Research (WUR) schreven in een tussenevaluatie van het ANLb in 2021 het volgende: "Voor het stoppen van de achteruitgang van boerenlandvogels is meer nodig dan alleen het ANLb. De kwaliteit die het leefgebied van boerenlandvogels vereist, staat op dit moment te ver af van de kwaliteit van het gebied bij regulier agrarisch gebruik. En die afstand is de afgelopen decennia enorm gegroeid.

De onderzoekers vervolgen: "Om die kloof te overbruggen en de kritische soorten te behouden, zijn er grote aaneengesloten kerngebieden nodig met extensief beheerd grasland met een beperkte mestgift en een permanent hoge waterstand. Dergelijke ingrijpende aanpassingen kunnen niet verwacht worden van boeren op basis van een vrijwillig stelsel met vergoedingen voor inkomstenderving per hectare en kortlopende contracten."

'Vrijwilligheid is wél de manier'

Klever: "Vrijwilligheid is volgens mij wél de manier. Als voorbeeld noem ik dan altijd mijn buurman. Hij had op zijn erf mooie bomen staan. Goed voor de biodiversiteit volgens mij. Toen hij hoorde dat er een mogelijk een verbod op kap van die bomen zou komen, zaagde hij ze om. Op die manier werken verplichtingen averechts."

"Het ANLb laat als stelsel zien dat het werkt", vervolgt Klever. "Lokaal, wanneer er genoeg agrarisch natuurbeheer is, heeft het een positief effect op de natuur én boeren werken graag mee, laten de wachtlijsten zien. Zes procent klinkt nu als een druppel op de gloeiende plaat, en dat is het ook. We zien wel genoeg uitbreidingsmogelijkheden. Vaak maken boeren op het ANLb nog steeds verlies. Percelen die niet erg winstgevend zijn, die bijvoorbeeld ver weg van het erf liggen, zijn daarom vaak de enige die opgenomen worden in het ANLb. Wanneer de vergoeding per hectare hoger wordt, kunnen ook de meer winstgevende percelen natuurvriendelijk beheerd worden."

Bal ligt bij het kabinet

Klever is voorzichtig positief over de plannen van het nieuwe kabinet: "Gelukkig zien we in het hoofdlijnenakkoord dat jaarlijks 500 miljoen begroot wordt voor agrarisch natuurbeheer. Er is zeker momentum voor deze manier van boeren; al denken we dat een half miljard niet voldoende is. Dat zou eigenlijk minstens verdubbeld moeten worden, zodat alle boeren mee kunnen doen. Want hoe meer boeren meedoen, hoe groter de bijdrage aan diverse urgente maatschappelijke doelen, waaronder ook een volhoudbare voedselproductie."

Voorzitter van Nederlands Agrarisch Jongeren Kontakt Roy Meijer ziet ook het belang van ANlb: “Je wil als samenleving iets van de landbouw. De markt lost dat op bepaalde punten op, maar bij de zogeheten groenblauwe diensten (de diensten die boeren leveren m.b.t. natuur en milieu) loopt de markt achter. Daar moet de overheid dan inspringen. Dat kan met een subsidie. Het ligt eraan hoe je het precies invult, maar de ANlb-subsidie is een heel belangrijke peiler in het oplossen van de landbouwproblematiek. Daarnaast zie ik BoerenNatuur als dé organisatie die dat geld efficiënt kan verdelen.”

Aan minister Wiersma deze zomer de taak om de plannen voor de landbouw in het hoofdlijnenakkoord uit te werken in het regeerakkoord. "Ik verwacht dat ze vooral inzet op de bestaanszekerheid van boeren", vertelt Klever. "We kunnen elkaar daar vinden. Door agrarisch natuur- en landschapsbeheer te versterken, zorgen we voor een goede boterham voor de boer, en werken we tegelijkertijd aan uitdagingen op het gebied van klimaat, bodem, water, landschap en biodiversiteit. Wiersma is meer dan welkom op één van onze twaalfduizend boerderijen om te zien hoe dat in de praktijk uitpakt."