Afstandsmoeders staan in rechtszaak tegen over de staat: 'Vraag is of ze gebruik kunnen maken van uitzonderingsregel'

Tegen haar zin

Christel Don schreef het boek Afstandsmoeders, een boek met tien vrouwen aan het woord komen die hun kind moesten afstaan. "Er heerste destijds een gedachte dat een kind moest opgroeien bij een gezin met een vader en moeder, er werd destijds aangestuurd om stand te doen van het kind", verteld Don.

"Trudy raakte in de jaren 60 zwanger en klaagt de staat aan vanwege de mensonterende manier waarop ze gescheiden is met haar kind. Haar ouders, maatschappelijk werkers, nonnen drongen erop aan het kind af te staan omdat ze er niet alleen voor zou kunnen zorgen. Dat terwijl een opleiding had afgerond en zichzelf in staat achtte het kind op te voeden, maar toch is het kind tegen haar zin in bij haar weggehaald."

Kind weggehaald terwijl ze sliep

Irene Essenberg overkwam een vergelijkbaar verhaal en is een van de vrouwen die aan het woord komt in het boek van Christel Don. Op haar 16e moest ze ook haar kind gedwongen afstaan.

"Bij mij was vanaf het begin duidelijk dat ik mijn kind moest afstaan. Ik woonde nog thuis en mijn vader wilde er niets van weten dat ik een kind zou krijgen. Dat vond ik vreselijk, ik vond dat ik heel veel liefde voor het kind kon geven. Alleen waren er geen voorzieningen, mijn ouders wilden mij niet in huis met een kind. Ook de instanties drukten mij op het hart om het kind te laten adopteren omdat ik geen rode cent had destijds. Ze hebben mij zo onder druk gezet om het te laten adopteren."

Contact zoeken

Tot op de dag van vandaag heeft Irene haar zoon niet gezien. "In de kraamkliniek werd ik in slaap gebracht, toen ik wakker werd, lag ik alleen op een kamer zonder mijn kindje. Uiteindelijk heb ik daar 10 dagen gelegen, daarna moest ik gewoon weer naar school."

Toch is Irene op latere leeftijd op zoek gegaan naar haar zoon. "Via instanties heb ik een brief geschreven waarop hij heeft gereageerd. Ik kreeg de reactie terug waarom ik niet eerder contact had opgenomen. Maar ik mocht destijds geen contact opnemen van de instanties, want wat moesten mensen wel niet denken."

Verjaard

Officieel is de zaak van de afstandsmoeders tegen de staat verjaard. "Juridisch is het een hele belangrijke zaak", zegt Marc Loth, oud raadsheer in de Hoge Raad en nu hoogleraar aansprakelijkheidsrecht aan de Tilburg University.

"Het gaat erom dat mensen die een historische gebeurtenis hebben meegemaakt, erkenning zoeken voor het aangedane leed. Maar de wet stelt harde verjaringstermijnen. Maar er zijn uitzonderingen die gemaakt kunnen worden en de vraag is of de rechter nu aansluiting vindt bij een van die uitzonderingen."

Uitzonderingen

Er zijn twee uitzondering. "De eerste is 'verborgen schade'. Dat is als het slachtoffer niet wist dat er schade werd aangedaan. De tweede uitzondering is dat als slachtoffers wel wisten dat schade werd aangedaan, maar niet kon aankloppen bij het recht. Dat zou nu kunnen gebeuren."

Je zou de situatie nu kunnen typeren als dat de afstandsmoeders geen toegangen hadden tot het recht, zegt Loth. "En het gaat ook om een hele groot groep natuurlijk."

Erkenning

Een andere bijzondere kant aan deze rechtszaak is dat de rechter een historisch onderzoek moet doen, zegt Loth. "Want de zaak moet worden gewogen aan de wetten van toen. Dat maakt het lastig."

"In deze zaak is geen schadevergoeding gevorderd, heb ik gehoord", zegt Loth. "Er is gevraagd om erkenning vanuit de staat, dat is het belangrijkste. Dat de vrouwen geen schuld hebben en dat de staat aansprakelijk is voor de aangedane schade."