Hoe moeten misstanden in vrouwengevangenissen opgelost worden?

Voor de documentaire sprak Villerius ruim honderd ex-gedetineerden. In hun verhalen herkende ze een patroon. "Het leed is niet met elkaar te vergelijken, maar het sloot allemaal op elkaar aan." De verhalen geven volgens de documentairemaker een duidelijk beeld van de cultuur binnen de gevangenissen. Villerius: "Wij hoorden dat het onderling onder personeel redelijk giftig is." Dat uit zich in pestgedrag, vriendjespolitiek en het niet corrigeren van fout gedrag. Op gedetineerden wordt neergekeken door personeel, zegt Villerius.

'Kapotgeschrokken'

Verhalen over machtsmisbruik en aanranding worden ook bevestigd door een rapport van de Inspectie Justitie en Veiligheid dat eind mei verscheen. Minister Weerwind van Rechtsbescherming zei na de presentatie van dit rapport 'kapotgeschrokken' te zijn. Ook Ceder vindt de misstanden 'onvoorstelbaar'. Volgens het ChristenUnie-Kamerlid heeft de overheid gefaald in haar taak om deze vrouwen te beschermen. Wel vindt Ceder dat het woord 'kapotgeschrokken' insinueert dat deze misstanden nog niet bekend waren. "Volgens mij weten we dit al een paar jaar en is het door verschillende mensen aangekaart." In het debat dat morgen over het rapport wordt gevoerd gaat Ceder vragen of de overheid signalen over het hoofd heeft gezien. "Ik wil weten of we dit niet eerder hadden kunnen zien aankomen en eerder hadden kunnen ingrijpen."

Falend meldpunt

Villerius sluit zich aan bij de woorden van Ceder: "Deze verhalen zijn er al jaren." De redactie van haar documentaire vond zaken daterend uit 2004, en vanaf 2010 waren er al meldingen en aangiftes van verkrachtingen. Daar is niks mee gedaan. Villerius legt uit dat, zoals vaak bij zedenzaken, er weinig ondersteunend bewijs is. In deze gevallen geldt dat ook. "Maar er waren wel meerdere aangiftes tegen dezelfde persoon en die is daar toch gewoon blijven werken."

Op papier kunnen gedetineerden naar verschillende loketten om een klacht in te dienen. Maar deze werken volgens Villerius in de praktijk niet goed. Zo komen ingevulde klachtenbriefjes vaak terecht bij de agressors. Daarnaast bepalen medewerkers welke briefjes wel of niet bij de directie terecht komen. Bijna alle vrouwen die Villerius sprak, hebben een negatieve ervaring met dit klachtensysteem.

Hotelsysteem

Verbeteringen doorvoeren hoeft volgens Villerius geen 'raketwetenschap' te zijn. Zo stelt de documentairemaker het zogenaamde hotelsysteem voor. Daarmee kan, net als in een hotel, elektronisch bijgehouden worden wie welke (cel)deur opent. Dit systeem zal niet alleen gevangenen, maar ook medewerkers beter beschermen volgens Villerius. "Nu kunnen medewerkers ook beticht worden van iets en die kunnen zich niet verweren." Ook adviseert Villerius meer camera's op te hangen. "Medewerkers weten exact waar de camera's niet hangen en daar hebben we veel klachten over gehoord."

De aanbevelingen van Villerius zijn volgens Ceder logisch. "Gek om te horen dat het nog niet gedaan is, het registeren van openen en sluiten van deuren. Juist op plekken waar je de veiligheid van vrouwen en medewerkers moet waarborgen, had dit allang moeten gebeuren."

Ook het melden van klachten moet volgens Ceder op de schop. Volgens het Kamerlid moet het meldpunt onafhankelijk worden, en niet meer in handen zijn van de medewerkers. "Dit zijn aspecten waar we serieus naar moeten kijken."