'Speciale Defensie-eenheid verzamelde inlichtingen'

Voormalige directeur van de MIVD Pieter Cobelens denkt te begrijpen hoe dit is gebeurd: "Als je deze diensten in Nederland wil trainen, dan kan dat alleen maar door ze opdrachten te geven om analyses te maken van openbaar toegankelijke informatie die u en ik ook van het internet kunnen halen. Ze hebben een product gemaakt waarvan je als LIMC-lid mag zeggen 'dit is fucking goed gedaan en nu gooien we het door de shredder'. Maar het is toch aangeboden als product waarvan men denkt dat anderen er ook wat aan kunnen hebben", zei hij in Met het Oog op Morgen.

Maandenlang verdiept

De krant maakte een reconstructie van het Land Information Manoeuvre Centre (LIMC), een eenheid die half maart door defensie werd opgericht om de coronacrisis en het verspreiden van desinformatie in kaart te brengen. De informatie van het LIMC werd verzameld in een computersysteem van defensie om er een coronagolf of maatschappelijke onrust mee te voorspellen.

Volgens NRC hebben militairen zich zodoende maandenlang verdiept in het gedrag van maatschappelijke groepen als Viruswaarheid (voorheen Viruswaanzin), de 'gele hesjes' en de website van oud-talkshowhost Robert Jensen. Ook distributiepunten van de papieren uitgave van De Andere Krant en branden in 5G-zendmasten werden in kaart gebracht.

Oefenen

"Je kunt niet van een militaire eenheid verwachten dat ze in het buitenland optreden als ze niet kunnen oefenen. Waar ik denk dat het niet goed gegaan is, is dat ze dat vol enthousiasme gedaan hebben. Maar het aanbieden als product is niet iets wat zij volgens de wet mogen", aldus Cobelens.

Al was Tweede Kamerlid Tom van den Nieuwenhuijzen toch een pak kritischer: "Ik vind dit opmerkelijk en het roept heel veel vragen op. We moeten heel terughoudend zijn met wat we toelaten aan militaire inlichtingen over onze eigen bevolking. We hebben heel goede diensten in het binnenland om ons van inlichtingen en veiligheid te voorzien. Het mandaat van Defensie is super beperkt."

Red flags

"Dit had gewoon intern moeten blijven. Dan was het een leuke oefening geweest en kon men daarna over tot de orde van de dag", zei Cobelens daarover.

Maar volgens van den Nieuwenhuijzen is het toch niet zo simpel: "Ik vind het een slippery slope op het moment dat mensen binnen Defensie uit enthousiasme eigenlijk een soort schaduwinlichtingendienst gaan oprichten om te oefenen. Er zijn zoveel red flags in dat systeem en dit had veel eerder gestopt moeten worden door Defensie". Hij ging zelfs nog een stapje verder: "Je wil niet in dat systeem belanden waarin we militair toezicht gaan uitoefenen. Dat roept bij mij associaties op met staten zoals China en Rusland die via militaire surveillance hun bevolking willen monitoren."

Omstreden onderzoek

NRC spreekt van een omstreden onderzoek van het LIMC, omdat de eenheid op eigen initiatief handelde. Militairen mogen in Nederland bijvoorbeeld de politie of inlichtingendienst bijstaan als die erom vragen, maar de militairen staan dan onder toezicht van die instantie. Dat was nu niet het geval.

In een reactie aan NRC laat defensie weten dat alleen gebruik is gemaakt van openbare data, maar de krant stelt dat het LIMC ook naar semi-gesloten bronnen heeft gekeken, en naar informatie uit ziekenhuizen en verpleeghuizen.

Binnen de eenheid zelf zou onrust zijn ontstaan over de manier van werken. Ook greep de legertop in: op 25 augustus kreeg een commandant van het LIMC in het bijzijn van de directeur van de militaire inlichtingendienst MIVD te horen dat hij de rapporten niet meer extern mocht verspreiden, schrijft de krant.

Download de NPO Radio 1-app

Met onze app mis je niks. Of het nou gaat om nieuws uit binnen- en buitenland, sport, tech of cultuur; met de NPO Radio 1-app ben je altijd op de hoogte. Download 'm hier voor iOS en hier voor Android.