Rapport grensoverschrijdend gedrag bij de publieke omroep roept geschokte reacties op: 'Dit is niet snel op te lossen'

Roddelen, pesten, discriminatie, seksisme, intimidatie en in sommige gevallen zelfs fysiek geweld: de bevindingen van de commissie-Van Rijn zijn niet mals. Wat moeten de NPO en de omroepen doen om grensoverschrijdend gedrag in de toekomst te voorkomen?

Met z'n allen last

Regeringscommissaris seksueel grensoverschrijdend gedrag en seksueel geweld Mariëtte Hamer schrikt van de uitkomsten van het onderzoeksrapport. Maar ze is vooral opgelucht dat het grensoverschrijdend gedrag binnen de omroepen nu in kaart is gebracht: "Het is goed dat het nu boven tafel komt."

"Wat mij is opgevallen is dat in het begin, toen de commissie begon, veel mensen schroom hadden om zich te melden", zegt ze. Uiteindelijk heeft de commissie met zo'n 200 omroepmedewerkers gesproken. "Als je al die verhalen op je in laat werken, dat je daar met z'n allen eigenlijk zo'n last van hebt en er zo weinig aan doet, dat is wel de schok van dit rapport."

Lange gevolgen

Hamer geeft aan mensen te kennen die 20 jaar later nog steeds last hebben van gevallen van grensoverschrijdend gedrag. "En bij wie het ook steeds terugkomt als ze daarmee geconfronteerd worden", benadrukt ze. "Net als je een wond hebt en er een pleister opgezeten heeft, en ja, die wond kan toch weer open gaan, ook als die pleister er af is."

Het laat volgens haar zien waarom het belangrijk is dat de commissie-Van Rijn dit onderzoek heeft gedaan en nu met het eindrapport is gekomen. "Omdat het hopelijk de erkenning geeft, van: het ligt niet aan jou, het ligt aan hoe we het met elkaar georganiseerd hebben."

'De schaal is schokkend'

Laura Adèr is directeur van Fairspace, een organisatie die zich inzet voor veiligere en inclusievere werkomgevingen. Ze is niet verbaasd over wat er in het rapport over de NPO staat: "Ik denk dat het in lijn ligt met wat we al wisten vanuit De Wereld Draait Door."

Wel noemt ze de schaal waarop medewerkers bij verschillende omroepen en redacties zeggen te maken te hebben gehad met grensoverschrijdend gedrag 'schokkend'. In totaal vulden bijna 2.500 mensen vragenlijsten van de commissie hierover in, 1.484 respondenten gaven aan het afgelopen jaar te maken te hebben gehad of getuige te zijn geweest van grensoverschrijdend gedrag.

Verschil in machtsposities

"We weten dat grensoverschrijdend gedrag in elke sector voorkomt. In dat opzicht is de mediasector niet uniek", benadrukt Adèr. Volgens de Fairspace-directeur gaat het vooral mis als medewerkers met verschillende machtsposities met elkaar moeten samenwerken.

"Een junior redacteur, een stagiair of veel mensen op tijdelijke contracten, die moeten samenwerken met echt grote namen, mensen die onaantastbaar lijken", legt ze de werksituatie bij omroepen en redacties uit. En vooral in die machtsverhoudingen gaat veel fout, weet ze.

Verschillende niveaus

Deze problemen zijn volgens haar zeker op te lossen, "maar het is wel belangrijk om te beseffen dat het niet snel op te lossen is." De Fairspace-directeur weet dat er heel veel nodig is om de werkcultuur binnen een bedrijf of organisatie te veranderen.

En dat moet dan ook echt op verschillende niveaus binnen de organisatie gebeuren, benadrukt ze. "Dus zowel vanuit directie, leidinggevenden, afdelingen, redacties, teams, maar ook collega's onderling. Met alleen het aanwijzen van een meldpunt en een vertrouwenspersoon ben je er niet."

Invloed op andere sectoren

Adèr hoopt dat dit rapport over de NPO ook invloed gaat hebben op andere sectoren. "Dat er leidinggevenden of collega's zijn die zeggen van: 'Nou, hoe is dat eigenlijk bij ons geregeld? Weten we wat er speelt? Zouden we hier niet eens een keer een gesprek over moeten gaan voeren met elkaar?' Die hoop heb ik wel."

Ze denkt ook dat de bevindingen én aanbevelingen van de commissie-Van Rijn nog wel even blijven hangen. "Omdat het om de mediasector gaat, heeft dit rapport natuurlijk vandaag ook heel veel aandacht. En dat is ook niet meteen weg."

'Met buikpijn naar werk'

Directeur Suzanne Kunzeler van BNNVARA, dat DWDD 15 jaar uitzond, noemt wat er bij haar omroep is gebeurd 'afschuwelijk'. "Wat ik erg vind, is dat er zoveel jonge mensen voor het eerst gaan werken en denken dat zo'n cultuur normaal is", reageert ze. "Wat erg is, is dat je met buikpijn naar je werk gaat, met ziekte, dat je niet meer kan slapen. Dat wil je niet."

Een van de belangrijkste aanbevelingen doet de commissie over leiderschap bij de NPO en de omroepen. Dat moet verbeterd worden, luidt de conclusie. "Leiderschap moet je ook leren, dat is ook een vak", erkent Kunzeler. "Daar moet je erg in investeren. Tegelijkertijd moet je ook investeren in alle collega's", vindt ze.

Schijnwerper goed

Er is zeker nog een lange weg te gaan, constateert regeringscommissaris Hamer. "We komen ook van ver, dus het is goed dat er vandaag echt de schijnwerper op wordt gezet, want dat geeft de kans om het met z'n allen aan te pakken."

"Het is moedig dat men vandaag hierover spreekt met elkaar." En dat moeten medewerkers in de omroepwereld - en daarbuiten - ook blijven doen, benadrukt Hamer tot slot. "Maak een plan voor je eigen organisatie en ga aan de slag. En ga anders met elkaar om."