Column: Vlaamse bomen

En dan ga ik het níet hebben over die bespottelijke gewoonte om met teveel adrenaline in het bloed op mountainbikes door onze beschermde bossen te raggen, maar gewoon over een bekende ouderwetse wielerklassieker: de Ronde van Vlaanderen. Want, zoals de website van de universiteit van Gent in een ronkend berichtje wist te melden: de Ronde van Vlaanderen toont klimaatverandering aan. U hoort het goed. Videobeelden van een hardfietswedstrijd die zijn opgeslagen in het VRT-sportarchief worden gebruikt als gereedschap om de klimaatsceptici voorgoed de mond te snoeren.

Het zit zo. De Ronde van Vlaanderen wordt al een eeuw lang elk jaar gehouden, volgt daarbij in principe hetzelfde parcours én het wielerfestijn vindt altijd plaats op de veertiende zondag van het jaar. Die datum is altijd in de eerste week van april. Biologen van de Gentse universiteit bedachten dat het wel aardig zou zijn om de filmbeelden van de vele Rondes eens nader te bestuderen, want het is toevallig ook de periode dat de bomen in het blad gaan komen. De beelden tussen 1980 en 2016 waren probleemloos beschikbaar. Dat moet een leuk onderzoek geweest zijn: met het ene oog kijken naar Jan Raas, Tom Boonen, Fabian Cancellara en Peter Sagan en met het andere naar de bomen langs het parcours. Want die renners rijden elk jaar door hetzelfde decor, langs dezelfde meidoornstruiken, dezelfde haagbeuken en berken - en bloeiende magnolia’s in de voortuintjes waar het peloton langs jakkert

En wat bleek: de wielrenners reden vóór 1990 door een landschap vol winterkale bomen en sindsdien door een steeds groener wordend decor. Ook dit jaar stonden de bomen en struiken volop in het blad. De magnolia’s waren bijkans al uitgebloeid. De bomen krijgen dus steeds vroeger hun bladeren, en de enige verklaring daarvoor is de klimaatverandering. De onderzoeksleider, professor Pieter De Frenne, constateerde dat het op de hellingen van de Ronde van Vlaanderen sinds 1980 om zo’n anderhalve graad celsius gaat.

Al eerder las ik over een vergelijkbaar fenologisch onderzoek dat nog veel verder terug gaat in de tijd. In de eerste helft van de negentiende eeuw hield de bekende Amerikaanse natuurschrijver Henry David Thoreau ieder jaar nauwgezet bij wanneer hij welk bloemetje voor het eerst in bloei zag in de bossen van Massachusetts. Anderhalve eeuw later heeft een ecoloog van Boston University dat nog eens overgedaan en daaruit bleek dat de flora in New England tegenwoordig ook al weken eerder staat te bloeien.

Met dank aan de Vlaamse wielertraditie is dus nogmaals bevestigd dat het klimaat flink opwarmt. Anderhalve graad sinds 1980. Sport en natuur hebben dus wel degelijk iets met elkaar te maken, en omdat het om klimaatonderzoek gaat, sport en wetenschap dus ook. Ha, nu heb ik eindelijk een goed excuus om ook de komende week lekker naar de Tour te blijven kijken: dat is gewoon wetenschappelijk onderzoek naar de fenologie van de Franse flora.

Jelle Reumer (1953) studeerde biologie en was gedurende 28 jaar directeur van het Natuurhistorisch Museum Rotterdam. Hij is als deeltijdhoogleraar paleontologie aan de Universiteit Utrecht verbonden en is daarnaast publicist, columnist en auteur van een dozijn boeken over biologische en paleontologische onderwerpen.

Elke zondagochtend hoor je in Vroege Vogels op NPO Radio 1 nog meer over de natuur in Nederland en ver daarbuiten. Het programma wordt elke zondag uitgezonden tussen 7.00 en 10.00 uur.