Spreekrecht bij tbs-zittingen: stap vooruit of doekje tegen het bloeden?

Het nieuwe spreekrecht: een beperkte stap vooruit

"Het is een stapje in de goede richting, maar ook een beetje een doekje tegen het bloeden," zegt Saskia Wolters, wiens broer werd vermoord door een man die nu in een tbs-kliniek verblijft. Volgens haar biedt het nieuwe spreekrecht weinig houvast. Slachtoffers mogen uitsluitend spreken over voorwaarden zoals een contact- of locatieverbod, wat volgens Wolters veel te beperkt is. "Als je verder gewoon net als gebruikelijk stilzwijgend daar moet zijn en verder niks kan zeggen. Ik vraag me af hoeveel dat uiteindelijk bijdraagt."

Advocaat Christiaan Kwint benadrukt dat het spreekrecht inderdaad zeer beperkt is en dat dit bewust is gedaan. "Tbs is een beveiligingsmaatregel." Hierbij is de vraag is of iemand veilig kan terugkeren naar de maatschappij en niet wat de impact van het delict was. Kwint legt uit dat als je het spreekrecht onbeperkt zou maken, de oorspronkelijke focus van tbs voorbijgaat. Toch erkent hij dat betere begeleiding en communicatie essentieel zijn. "Anders leidt dit gegarandeerd tot teleurstelling."

Verschillende perspectieven: Jacques en Wanda Beemsterboer

Jacques en Wanda Beemsterboer verloren hun dochter door toedoen van haar ex-vriend, die later een tbs-behandeling kreeg. De Beemsterboers hebben wisselende ervaringen met spreken over en met de dader. Jacques voelde zich gesterkt door een uitzonderlijk moment waarop een rechter hem toch het woord gaf tijdens een verlengingszitting. Jacques was het niet eens met wat voor voorwaarden er werden voorgelegd. "Ik steek mijn hand op en ik wist dat ik geen spreekrecht had, maar ik kon niet anders. Ik wil wat zeggen. En toen gaf de rechter mij het woord en dat was heel wonderlijk."

Jacques heeft de dader al meerdere keren gesproken. "Ik durf zelfs te zeggen dat als ik hem nu op straat zou tegenkomen, want hij is inmiddels vrij man, dan zou dat voor mij geen schrikreactie geven. Sterker nog, ik zou hem vragen om misschien ergens een moment toch met elkaar te spreken over bepaalde dingen waar ik nog steeds wel vragen over heb." Voor Wanda ligt dit anders. Zij wil de dader niet meer tegenkomen of spreken.

Kritiek op de uitvoering

Een terugkerend thema is de gebrekkige aandacht voor slachtoffers tijdens het proces. Wolters vertelt hoe zij tijdens een eerdere zitting op anderhalve meter afstand van de dader zat, zonder waarschuwing. "Je moet expliciet vragen om rekening te houden met je wensen, anders gebeurt dat niet." Jacques voegt toe dat nabestaanden zich vaak genegeerd voelen. "Tijdens zittingen krijg je geen erkenning. Dat voelt als een extra trap na."

Advocaat Christiaan Kwint waarschuwt voor een te grote uitbreiding van het recht: "De focus moet blijven liggen op de vraag of iemand terug kan keren in de maatschappij." Toch is iedereen het erover eens dat de begeleiding van slachtoffers en nabestaanden beter moet. Zoals Jacques het verwoordt: "Zorg dat nabestaanden zich gehoord en gezien voelen. Dat is het minste wat je kunt doen."