Marjolein Moorman vijf jaar na Klassen: 'Schooladvies komt veel te vroeg'

Gymnasium

In de serie verwoordde schooldirecteur Thea Michel van basisschool De Vijf Sterren haar frustratie treffend toen ze de vergelijking maakte met het koningshuis. Zonder hapering gaan alle leden naar het gymnasium. "Hoe kan dat nou? Nooit horen we iets over gebrek aan concentratie of dat ze dyslectisch zijn", stelt Michel met haar Amsterdamse accent. Moorman herkent deze scheefgroei als geen ander. "Niet alleen het koningshuis, het hele systeem is doordrenkt van ongelijkheid." Dat schooladviezen in Nederland zo sterk samenhangen met de sociaaleconomische achtergrond van ouders, vindt Moorman fundamenteel onrechtvaardig. "In een eerlijk land zou het er niet toe moeten doen waar je wieg staat."

Later selecteren

De oorzaak ligt volgens Moorman niet bij de individuele leerkrachten, maar bij het systeem. "We selecteren op elfjarige leeftijd, op zeven verschillende niveaus, geen enkel ander land doet dat zo vroeg en zo streng. Daarmee geef je kinderen met minder steun van huis uit veel te weinig tijd om te laten zien wat ze kunnen." Moorman wil zeker niet wijzen naar de bevlogen docenten die zich iedere dag weer inzetten om een goed beeld te krijgen. Je kunt misschien wel stellen dat de verwachtingen van een kind met minder steun van huis uit wat lager zijn. En dat heeft verstrekkende gevolgen: "Kinderen worden hun advies. Ze gaan erin geloven. En het is heel moeilijk om dat beeld later nog te kantelen."

Over-adviseren dan maar?

In Klassen gaat Moorman ook op zoek naar oplossingen. Een van de onderzoekers in de serie stelt voor om bij twijfel het hoogste advies te geven. "De kans dat een kind het redt, is groter dan dat het faalt." Maar Moorman vindt dat geen oplossing. "Ook overadvisering kan tot faalervaringen leiden.” Waar het in haar ogen om gaat, is dat kinderen langer de tijd krijgen om hun talenten te ontwikkelen. "Dat we niet al op elfjarige leeftijd beslissen over hun toekomst, in een systeem dat nog stamt uit de tijd dat kinderen op hun twaalfde gingen werken."

Weerbare samenleving is gebaat bij goed onderwijs

In haar pleidooi voor een latere selectie vindt Moorman ook de Onderwijsraad op haar pad. Toch gebeurt het niet. "Het vergt lef, en dat heeft tot nog toe geen enkele minister aangedurfd." Moorman wijst op landen die het beter doen: Estland, Letland en Finland. Daar selecteren ze pas op vijftien- of zestienjarige leeftijd. En ja, ook daar is ruimte voor kinderen die meer uitdaging nodig hebben. Dat kan gewoon binnen één klas. "Toevallig zijn dit allemaal landen met een agressieve buurman naast de deur. Zij zijn ervan doordrongen dat een weerbare samenleving gebaat is bij goed onderwijs voor iedereen."

Brede brugklassen

In Amsterdam zag Moorman de afgelopen vijf jaar haar kans schoon om de kansenongelijkheid aan te pakken. Ze voerde de zogeheten brede brugklassen in. "We geven tien middelbare scholen extra geld om kinderen van VMBO tot en met VWO bij elkaar te houden." Deze brugklassen hebben volgens Moorman als bijkomend voordeel dat kinderen van zowel VMBO als VWO elkaar meer ontmoeten. Sommige scholen doen dat nu tot en met de derde klas. "De resultaten zijn positief te noemen: kinderen ontwikkelen zich langer door, er is minder stress en het mentale welzijn verbetert ook", ziet Moorman vijf jaar later.

Wegbezuinigd

De positieve effecten worden inmiddels allemaal door onderzoek bevestigd. Toch is het rijksbudget voor deze brede brugklassen onlangs wegbezuinigd. "Onbegrijpelijk," zegt Moorman. "In een tijd waarin één op de drie vijftienjarigen onvoldoende kan lezen of schrijven, moet je niet bezuinigen op het fundament van je samenleving. Onderwijs is niet alleen belangrijk voor het individu, maar voor de samenleving als geheel." Een andere maatregel die Moorman nam, is het extra belonen van leraren in kwetsbare wijken, zodat het lerarentekort daar kleiner wordt, de zogenoemde Amsterdam-bonus. "In achterstandswijken als West of Zuidoost is deze soms twee keer zo hoog. En dat werkt: het tekort daalt juist in de buurten waar dat een groot probleem was."

Laatste jaar

Maar het werk is nog niet af, zegt Moorman. "Ongelijkheid is net als onkruid. Als je het niet blijft bestrijden, komt het gewoon weer terug. Elk kind dat je helpt, is er één. Soms is het één voor één voor één." Moorman zit in haar laatste jaar als wethouder. Na zestien jaar in de Amsterdamse politiek vindt ze het tijd voor nieuwe gezichten. "Maar het vuur blijft. Ik hoop ook daarna op een plek te komen waar ik me kan inzetten voor gelijke kansen, want een samenleving waarin niet ieder kind de kans krijgt om zich te ontwikkelen, is een samenleving die zichzelf tekortdoet."