Nederland wordt steeds corrupter, zegt corruptie-onderzoeker

Dit jaar staat Nederland op plek 8 volgens de lijst van Transparency International, een organisatie die elk jaar corruptie onderzoekt. Nog steeds doen we het in vergelijking met veel andere landen heel goed, zegt Van der Laan daarover, tevens oud-partijleider van D66. "We staan op nummer 8, maar we zijn wel in punten gezakt en dat is een historisch dieptepunt."

Lobby grote bedrijven

Die lagere score komt onder meer vanwege een sterke verwevenheid tussen de politiek en de lobby van grote bedrijven, licht Van der Laan toe. Als voorbeeld noemt ze de dividendbelasting, die premier Rutte in 2018 vrij onverwachts wilde afschaffen.

Maar het gebeurt ook dichterbij huis: "Hoe lang heeft het geduurd voordat er naar de Groningers werd geluisterd in plaats van naar de NAM? Ook bij de omwonenden van Tata Steel en Chemours merk je dat het speelveld niet gelijk is. Daar komt ook de groeiende invloed van georganiseerde criminaliteit bij."

'Niet naïef zijn'

Waar we op de lijst van Transparency International nog vrij hoog staan, scoren we op andere lijsten een stuk minder. "Deze index meet alleen de publieke corruptie. Daarin scoren we goed, omdat je bijvoorbeeld geen steekpenningen hoeft te betalen voor je paspoort of om je kinderen op een goede school te krijgen. Wat er niet wordt gemeten, is wat er bijvoorbeeld in de private sector gebeurt. Als een Nederlands bedrijf een regeringsfunctionaris in Brazilië omkoopt, zakt Brazilië wel op de index maar Nederland niet."

We moeten er dan ook voor waken om naïef te zijn, zegt Van der Laan. "We moeten niet denken: het feit dat wij het zo goed doen, betekent niet dat hier niks aan de hand is."

Hoe ziet corruptie eruit?

Vergeet in dit verhaal het klassieke beeld van een persoon met een koffer vol geld. In West-Europa ziet corruptie er anders uit. Zoals netwerkcorruptie: "Denk bijvoorbeeld aan een wethouder die gratis gebruik mag maken van een vakantiehuis in Frankrijk, van een aannemer die toevallig ook nog een opdracht krijgt." Denk aan een ambtenaar die over vergunningen of een bestemmingsplan gaat, procedures die versneld of vertraagd worden: "Ik denk dat er meer kansen zijn dan mensen zich soms realiseren."

Volgens de organisatie is er sprake van corruptie wanneer je misbruik maakt van je machtspositie voor persoonlijk gewin. Daaronder kun je ook misstanden bij de NPO scharen, waarover begin deze week de uitkomsten van de commissie Van Rijn verschenen. "Ook sextortion kan corruptie zijn. Wanneer je zegt: 'als jij niet met me naar bed gaat, raak je je baan kwijt'."