Dit gebeurt er aan de formatietafel

Acht onderhandelaars en een informateur lopen iedere ochtend over het Binnenhof. Rond tienen gaan ze de Stadhouderskamer in; formeren. Het negental neemt plaats aan de ovale tafel. Ieder legt zijn papieren op het houten blad en formateur Zalm neemt het woord. Wat volgt is een soort overhoring. Gisteren heeft Gerrit iedereen met huiswerk de avond in gestuurd. Per dag wil de informateur twee thema’s bespreken. Om dat snel en soepel te laten verlopen heeft ieder duo leeswerk meegekregen; twee dossiers, een per onderwerp. Hierin staat alles wat besproken is, elk vraagstuk en iedere afspraak is handig neergepend.

Zalm wil weten hoe er per fractie over het eerste onderwerp gedacht wordt. Hij maakt een rondje. Links naast hem zit de ChristenUnie, dan de VVD, daartegenover D66 en het CDA zit aan de rechterhand van de informateur. In het midden kijken de fractieleiders elkaar in de ogen. Steeds neemt een van de twee afgevaardigden per partij het woord. Ieder maakt een openingsstatement.

Mini-Marsjes

Dan begint het echte werk. Punt voor punt worden alle problemen besproken. Soms wordt er een knoop doorgehakt, net zo vaak lopen gesprekken vast. Geen probleem, ze praten dan een andere dag wel verder. Het gaat er informeel aan toe. Je mag op elkaar reageren en ieders stem doet er toe.

Uren aaneen wordt er gesproken. Tijdens die lange sessies zijn er korte rookpauzes. Wie iets wil eten kan in de snoepschaaltjes op tafel naar een mini-Mars of kleine Twix grijpen. Onder leiding van Edith Schippers stonden daarnaast bakjes met groenten op tafel. Als demissionair minister van Volksgezondheid had ze een naam hoog te houden. Nu blijft het bij snoep en nootjes.

Lunch

De enige echte break van de dag is de lunch. Niemand blijft binnen. Iedereen zet z’n zwijggezicht op, zegt zo min mogelijk tegen de pers, en loopt snel door naar de eigen fractiekamer. Hier liggen broodjes klaar en wachten de formatieteams. Al etend doen de onderhandelaars verslag aan hun inner circle. Onderhandelingstactieken en belangrijke punten worden besproken. Hier besluiten de partijen welke punten onderhandelbaar en welke niet. Het is een spoedberaad. Voor je het weet gaan de gesprekken verder.

Na die vlugge hap keert iedereen terug in de Stadhouderskamer. Nu zijn het de andere helften van de duo’s die eerst het woord voeren. Daarna speelt het zelfde riedeltje zich af als voor de ochtend, maar dan over dat andere onderwerp. Van de routine wordt alleen afgeweken als er enorm relevante actuele problemen buiten de vergadertafel zijn ontstaan.

Huiswerk

Aan het eind van de dag, tegen zessen, wordt de balans opgemaakt. Waar staan ze? Welke besluiten zijn er genomen? Wat moet er nog gebeuren? Waar wil men meer over weten? En minstens zo belangrijk; wat wordt er morgen besproken? Zalm en de zijnen moeten nu flink aan de bak. Ja, Zalm is niet alleen.

De informateur heeft bijstand van twee topambtenaren. Dit duo maakt iedere dag samenvattingen van de vergaderingen. Al het besprokene wordt samengevat in een soort concept-regeerakkoord. Als er nog ergens een besluit genomen moet worden, schrijven zij mogelijke oplossingen op. Als de onderhandelaars extra-informatie nodig hebben, zorgen zij dat die er komt. En aan het einde van de dag leveren ze twee van zulke dossiers met de onderwerpen van morgen aan.

Informateur

De informateur maakt ondertussen de agenda. Hij houdt het overzicht en probeert die ellenlange vergaderingen in goede banen te leiden. Bijvoorbeeld door zelf oplossingen te zoeken. Tjeenk Willink ging daar ver in. Hij belde op één avond alle Europese hoofdsteden over de vluchtelingendeal die aan tafel was bedacht. Zo wist de tafel dat hun oplossing haalbaar was. Het mocht niet baten.

Die tafel in de Stadhouderskamer is deze dagen het centrum van de macht. Slechts twee thema’s worden nog niet door het negental besproken. Net als tijdens de formatie met GroenLinks liggen die onderwerpen zo lastig dat er eerst deel akkoorden worden gezocht; Duurzaamheid en migratie. Per onderwerp zoeken twee partijen naar een akkoord. Als dat er ligt, dan bespreken ze het pas aan tafel. Tot die tijd is het business as usual.

David van der Wilde is politiek redacteur voor De Nieuws BV