'Online huurtoeslag aanvragen: 4 miljoen mensen vinden dat moeilijk'

Ouderen vinden het vaak moeilijk en ingewikkeld om bijvoorbeeld huur en zorgtoeslag aan te vragen, blijkt uit onderzoek van de Nationale Ombudsman. In sommige gevallen komen ouderen daardoor zelfs onder het sociale bestaansminimum terecht.

Naar de maan

Dit probleem speelt bij heel veel mensen in onze samenleving, zegt Kamsma. "Als je bedenkt dat 4 miljoen mensen moeite hebben om digitaal hun overheidszaken te regelen, dan zijn dat niet alleen ouderen. We weten ook dat twee derde van mbo-jongeren hun toeslagen niet aanvragen. Dat is gigantisch."

Elles van der Veer (54) is een van die 4 miljoen. Ze vindt de vragen moeilijk, de formulieren onbegrijpelijk en is bang om fouten te maken. Daarom doet ze haar digitale aanvragen niet zelf. Het moet echt eenvoudiger allemaal, vindt ze. "We gaan wel naar de maan maar dit kunnen we niet organiseren."

Actief aanvragen

Mensen moeten actief benaderd worden voor de toeslagen waar ze recht op hebben, vindt ze. Dat is een kolfje naar de hand van de ANBO. "Wij pleiten er al jaren voor om het systeem te veranderen", zegt directeur Anneke Sipkens. "Nu moet je alles zelf vaak actief aanvragen. Maar wij vinden dat inkomensvoorzieningen automatisch naar mensen toe moeten gaan, omdat ze er recht op hebben."

Zaken als huur- en zorgtoeslag zijn allemaal inkomensafhankelijk, zegt ze. Deze gegevens zijn allemaal bekend bij de Belastingdienst en het zou dus een fluitje van een cent moeten zijn om alles aan elkaar te koppelen. Helaas zit de privacywetgeving in de weg, legt ze uit. Onbegrijpelijk, vindt ze. "Wij zeggen: privacy is er om mensen te beschermen, niet om ze tegen te werken."

Doolhof

Dat wordt herkend door Peter Heijkoop, wethouder te Dordrecht. "Willem Elsschot zei al: tussen droom en daad staan wetten in de weg. Dat speelt hier zeker." De AVG maakt het volgens hem "echt ingewikkeld." Op de achtergrond speelt nog iets, legt hij uit. Vorige kabinetten waren "te veel gericht" op digitalisering, doelmatigheid en efficiëntie. Dat leidt tot "een doolhof van regelingen." Ouderen worden daar "hard geraakt."

Wat dat in de praktijk betekent? "Heel veel ouderen weten ons niet te vinden. En wij zijn er te laat bij, omdat we niet precies weten waar we zitten." Het is niet dat de gemeente niets doet, zegt hij, maar het kan altijd meer. "We proberen als gemeente heel laagdrempelig in buren en wijken aanwezig te zijn, waar mensen naar binnen kunnen lopen."

Wantrouwen

Nog even terug naar Kamsma van de Alliantie Digitaal Samenleven. Ze wijst op drie randvoorwaarden die op orde moeten zijn om mensen erbij te trekken. "Start met motivatie", zegt ze. Op moment dat mensen niet weten wat het hen oplevert, zijn ze minder gemotiveerd. Bovendien spelen angst en wantrouwen jegens de overheid mee.

De tweede voorwaarde is toegang. "Alleen al in Amsterdam hebben 30 duizend ouderen geen toegang tot apparaten of internet." Tenslotte wijst ze op de vaardigheden waarover je moet beschikken. "Als je het niet kan wordt het al helemaal lastig."