Waarom artsen het meest succesvolle exportproduct van Cuba zijn

De Cubaanse overheid is diep beledigd. De tienduizenden artsen die in het buitenland werken, zijn niet alleen de nationale trots, maar ook de grootste inkomstenbron van het eiland. Hoe kan het dat zorg het meest lucratieve exportproduct van Cuba is geworden?

De artsen zijn gewild: in bijna zeventig landen zijn ze actief, met name in Afrika en Latijns-Amerika. Zo speelden de artsen een belangrijke rol in de bestrijding van de ebola-uitbraak in West-Afrika in 2014. Ook na orkaan Katrina in de VS werd medische hulp aangeboden, maar dat wezen de Amerikanen af.

"Het past in de revolutionaire gedachte van het communisme: de artsen zijn er om alle volkeren der aarde te helpen", legt Latijns-Amerikakenner Edwin Koopman in NOS Met het Oog op Morgen uit.

Maar de belangrijkste reden is het geld dat de artsen in het laatje brengen. Het levert Cuba jaarlijks bijna 10 miljard euro op. "Dat is meer dan de inkomsten uit toerisme of geld dat door familie uit het buitenland wordt overgemaakt", volgens Koopman.

Alle Cubaanse artsen zijn verplicht om na hun opleidingen drie jaar in het buitenland te werken. Daarna worden ze als revolutionaire helden ontvangen. Koopman heeft weleens met ze gesproken, maar kwam er niet achter wat de artsen zelf van de salarisregeling vinden. "Ze zijn natuurlijk bang voor represailles."

Er zijn wel tekenen van ontevredenheid, ontdekte Koopman. "Er zijn in Brazilië wel processen geweest van artsen die via de rechter probeerden te mogen blijven en hun hele loon te houden."

Brazilianen protesteren tegen vertrek

Na de uitlatingen van Bolsonaro, die zich onder meer afvroeg of de artsen wel gekwalificeerd genoeg zijn, heeft Cuba alle artsen in Brazilië opgeroepen terug te keren naar hun thuisland.

Daarmee lijkt de aanstaande president zichzelf in de vingers te snijden, want de Cubaanse artsen blijken erg belangrijk in het uitgestrekte Brazilië. "Ze zitten overal. Meer dan 600 gemeenten zijn volledig afhankelijk van Cubaanse dokters. Oud-president Dilma Roussef haalde de dokters actief naar haar land vanwege de extreem lage dekking van artsen."

Volgens Cuba zijn er inmiddels 'miljoenen' mensen geholpen, in slecht toegankelijke gebieden waar bewoners eerder nooit een arts hadden gezien. Uit die streken komt dan ook protest: zij willen niet zonder zorg komen te zitten.

Asiel

Bolsonaro biedt de artsen daarom asiel aan en wil hun families naar Brazilië halen. "Dat laatste zal Cuba niet zo snel laten gebeuren, maar ik kan me goed voorstellen dat artsen op het voorstel in zullen gaan. Zeker de vrijgezellen die niets te verliezen hebben", denkt Koopman.

Los van de verslechterde relatie met grootmacht Brazilië zal het Cuba economisch niet veel schade toebrengen, denkt Koopman. "Die teruggeroepen artsen zullen wel in een ander land aan het werk kunnen." Zo blijven de artsen de Cubaanse staatskas spekken.