Stop met 'fossielvrij' en noem het 'koolstofvrij'!

Een tijdje terug stond een intrigerende kop in de krant: 'Pensioenfonds ING stoot fossiel af'. Daar moest ik even op kauwen. Als er had gestaan 'Naturalis stoot fossiel af', dan had ik het gesnapt, of beter: dan had ik begrepen dat een bepaald fossiel niet langer in de collectie paste en werd afgestoten. Dat doen musea wel vaker, iets afstoten. Maar dat een pensioenfonds zoiets doet? Ik wist ook niet dat ze fossielen bezaten.

Bezwaar tegen term 'fossielvrij'

Af en toe maak ik groepswandelingen door de stad op zoek naar fossielen in stoepranden, bordessen, gevelbekleding of vloeren van winkelcentra. Meestal doe ik dat in Utrecht, soms ook in andere steden. Groningen bijvoorbeeld zit ook vol met mooie fossielen. Toen ik vorig jaar zo'n wandeling door Utrecht had volbracht, trof ik op de Stadhuisbrug in de binnenstad een klein groepje demonstranten met een groot spandoek waarop de tekst UTRECHT FOSSIELVRIJ.

Daar moest ik ook even over nadenken. Als Utrecht fossielvrij zou worden, kan ik wel stoppen met mijn werk als paleontoloog en mijn bezigheden als gids langs oeroude stadsfossielen en dan wordt zelfs het schrijven over fossielen een hachelijke aangelegenheid. Ik maak daarom langs deze weg officieel bezwaar tegen de term fossielvrij.

Waar komt 'fossielvrij' vandaan?

Maar waar komt die term eigenlijk vandaan? Fossiel is hier een afkorting van het begrip fossiele brandstoffen – aardolie, aardgas, steenkool, bruinkool en turf die gevormd zijn door of uit resten van voorbij leven. Veen, bruinkool en steenkool zijn plantenresten die er kortere of langere tijd over hebben gedaan om te verkolen. Daarbij komt rottingsgas vrij dat in sommige gevallen ondergronds onder ondoordringbare aardlagen opgeslagen blijft zitten en vervolgens als aardgas kan worden gewonnen.

Aardolie is het rottingsproduct van dood zeeleven, fossiel plankton, uitgestorven eencelligen zoals foraminiferen, diatomeeën, radiolariën, dat soort spul. Ook fossiel dus, dat dode zeeleven. Uit al die fossiele eencelligen op de zeebodem of uit de fossiele boomstammen uit de steenkooltijd zijn de brandstoffen ontstaan die wij sinds de Industriële Revolutie op grote schaal zijn gaan delven, oppompen en verstoken.

'CO2 verstikt de aardkloot'

Wát we verstoken zijn zogenoemde koolwaterstoffen, verbindingen van koolstof en waterstof die bij verbranding worden omgevormd tot water en kooldioxide. Water kunt u drinken maar CO2 verstikt de aardkloot. De gevolgen daarvan kent u.

Het zou dus zeer wenselijk zijn op snel te stoppen met het verbranden van koolwaterstoffen. Geen koolwaterstoffen erin, geen kooldioxide eruit. Kortom: we moeten af van koolstof. Bij energie afkomstig van de wind en de zon (en trouwens ook bij kernenergie) wordt geen koolwaterstof verstookt en komt geen kooldioxide vrij. Het is dan een koolstofvrij systeem. Ha! Dat zou de term moeten zijn. Koolstofvrij. Niet fossielvrij.

Geen fossielvrij maar koolstofvrij

Bij dezen dus een oproep aan alle actievoerders, aan Extinction Rebellion, aan iedereen die de aarde een warm hart toedraagt: stop met het gebruik van de term fossielvrij. Het ontkent de boeiende geologische geschiedenis van onze aarde, het ridiculiseert de miljarden jaren van evolutie die onze zo kwetsbare biodiversiteit heeft gevormd, en het beledigt iedereen die zich als paleontoloog beroepsmatig of als liefhebberij met fossielen bezighoudt. De tekst op het spandoek had moeten luiden UTRECHT KOOLSTOFVRIJ.

Hierbij munt ik de term koolstofvrij in plaats van fossielvrij. Anders moeten we al die mooie stoepranden vol koralen, de beeldensokkels vol uitgestorven schelpen en de vloeren met versteende sponzen en ammonieten uit de stad en ons leven gaan verwijderen. Dat zou toch zonde zijn.

Fijne zondag.