Afval of een bouwstof? Is de staalslak een circulair product?

Stevig materiaal

Het hergebruik van stoffen waar we anders mee blijven zitten is een mooie manier om dat restmateriaal weg te werken. "Als je niet kijkt naar de giftige kant ervan is het heel stevig", beaamt Rolf Deen. "Het is een goede ondergrond voor wegen, het slijt niet snel." Maar helaas gaat het ook regelmatig mis zoals in Eerbeek. In de bossen van de Veluwezoom ligt 10 hectare aan staalslakken boven op een oude papierstort. Deze werd in 2019 afgedekt met 230 duizend ton aan staalslakken in de veronderstelling dat de boel wel zou dichtkitten. De berg bleek echter niet waterdicht en nu logen er zware metalen uit.

Ongebluste kalk

Ook in Spijk lekken door staalslakken bij elke regenbui schadelijke stoffen de natuur in. De bewoners zijn bezorgd over hun gezondheid. Volgens Deen is dat logisch. "Er zit ongebluste kalk in. Als dat in contact komt met water, kan dat irritatie aan de ogen, de luchtwegen en aan de huid veroorzaken". Dat het in Eerbeek tot bloedneuzen en gezondheidsklachten leidde, was geen reden om direct in te grijpen. De verantwoordelijk gedeputeerde wijdde de problemen aan onbekendheid met het materiaal. "In 2019 wist men nog niet dat de grote hoeveelheden staalslakken in contact met water schadelijk zou zijn voor natuur en milieu", lichtte gedeputeerde Ans Mol toe. "We hebben nu maatregelen genomen en monitoren". Zolang de uitkomsten onder de norm blijven is er volgens haar geen reden tot zorg.

Waarschuwing I&W

Maar Antoinette Verbrugge en Rolf Deen, beiden lid van de omwonenden Stichting in de IJmond, 'Gezondheid op 1' zijn er niet gerust op. Volgens Antoinette werd door het ministerie van I&W 30 jaar geleden al gewaarschuwd voor de kwalijke kanten van de staalslak." Iedereen weet hoe giftig die troep is. Tata Steel, de overheid, de omgevingsdienst ze weten het allemaal maar toch zeggen ze; doe maar." Daaruit blijkt volgens Verbrugge hoe slordig de overheid omgaat met de gezondheid van haar burgers. Verbrugge vecht bij de rechter de komst van een kunstduin aan dat moet dienen als opslagplek voor staalslakken van Tata Steel bovenop een drinkwaterbel van PWN.

Schoner produceren

Nederland produceert staal maar worstelt met het afval. Om de staalslak minder giftig te maken zal er meer geld in het productieproces gestoken moeten worden. Buitenlandse staalgiganten als Arcelor Mittal en ThyssenKrup hebben dat gedaan, maar Tata Steel blijft vooralsnog achter. "Het afval wegzetten als circulair product helpt Tata te makkelijk om van hun afval af te komen", stelt Antoinette Verbrugge.

Lief

Milieufilosoof Lisa Doeland promoveert op dit moment op het thema afval in de circulaire economie. Het is volgens haar een misleidende term waarmee we onze troep proberen te maskeren." Als er met grote letters op een vuilniswagen staat: afval bestaat niet. Dan geeft ons dat het gevoel dat het helemaal niet zo'n probleem is dat we als samenleving zoveel afval produceren." Ook een benaming als 'staalslak' vindt Doeland opmerkelijk 'lief' voor zo'n giftig goedje. Noem het staalpus of staalslijk en het klinkt al een stuk gevaarlijker. Toch vindt Doeland het ook goed dat we met dit soort afvalbergen geconfronteerd worden. "Het klinkt wrang maar op deze manier wordt het beter zichtbaar dan als we het in India dumpen. Dat mensen er ziek van worden, daarmee treedt het op de voorgrond, dan kan er een debat over gevoerd worden".

Vervuiler betaalt

Een oplossing die onlangs ook al in de Tweede Kamer werd geopperd is dat de vervuiler betaalt. "Tata Steel blijft maar staalslakken uitpoepen, zo ontstaan er her en der in het land steeds meer bergen waar we vanaf kunnen skiën. Dat kan niet zo doorgaan," aldus Verbrugge. Zij hoopt dat we in de eerste plaats de staalslak weer gewoon afval gaan noemen in plaats van bouwstof. Ook Deen hoopt dat Tata Steel meer op zijn verantwoordelijkheden wordt gewezen: "Iedere burger moet zijn afval scheiden of mag zijn frituurvet niet in de wc kieperen, waarom zou Tata Steel het dan wel over de schutting kunnen gooien."