Leeftijd zelfbeschadiging schuift op: 'Jongste is 10 jaar'

Er zijn verschillende redenen waarom iemand kan starten met zelfmutilatie, of zelfverwonding. Bijvoorbeeld doordat iemand niet kan omgaan met heftige emoties, vertelt Kira Sanders van Stichting Zelfbeschadiging. "Door zichzelf pijn te doen gaat die dan daarmee om. Maar het kan ook zijn dat iemand boos is op zichzelf en wil zichzelf straffen. Of iemand voelt te veel en wil even niets voelen, of juist wel even wat voelen."

Sanders heeft ook een tijd zichzelf beschadigd. Dat begon toen ze 12 was. "Ik deed mijzelf per ongeluk pijn toen ik niet lekker in mijn vel zat. Het lukte mij ook niet om over mijn gevoel te praten, om aan te geven waarom ik niet lekker in mijn vel zat. En zo kwam ik er per ongeluk achter dat als ik mijzelf pijn deed dat er een opluchting bijkwam."

Zelfbeschadiging door jongeren

De meeste jongeren beschadigen zichzelf wanneer ze alleen zijn, ze lopen er niet mee te koop, zegt Glenn Kiekens. Hij doet onderzoek naar zelfbeschadiging onder jongeren. "Het is een signaal dat ernstig genomen dient te worden. (...) Wat we in onderzoek zien is dat doordat er endorfines vrijkomen, is er een tijdelijk gevoel van opluchting. Gelijk daarna volgt een gevoel van schaamte van 'ik heb het weer gedaan'." Daarop kan dan weer volgen dat iemand opnieuw zichzelf beschadigt en zo in een negatieve cyclus terechtkomt.

Studententijd

Tussen de 14 en 16 jaar zit de grootste groep die aan zelfbeschadiging doet. "Dat is eigenlijk ontwikkelingspsychologisch een periode waarin jongeren heel gevoelig zijn voor emoties. De delen in de hersenen die de emoties opvangen die rijpen vaak eerst dus je zit in een periode waar ze gevoelig zijn voor sociale afwijzing en pestgedrag." Recent onderzoek voegt hieraan toe dat er een tweede piek plaatsvindt aan het begin van volwassenheid, zo rond iemand 20 wordt.

Het studentenleven wordt vaak bestempeld als de mooiste tijd van iemands leven. Het is tegelijkertijd een periode van veel kansen, wat dus ook veel uitdagingen met zich meebrengt. "Als je niet zo sociaal vaardig bent en je gaat op kamers, dan kun je sociaal geïsoleerd worden. Daarnaast moet er ook gepresteerd worden. (...) Jongeren vandaag krijgen misschien meer kansen dan vroeger en dat brengt uitdagingen met zich mee en we zien dat sommige jongeren daarin vastlopen."

Invloed sociale media op zelfmutilatie

Bij Stichting Zelfbeschadiging wordt ook juist de verschuiving naar een jongere groep gezien, van 10 jaar al. Er wordt vermoed dat dit te maken heeft met de invloed van sociale media. Zo gaan er op TikTok 'challenges' rond die mensen uitdagen tot zelfverwonding. "Ik vind het de duistere kant van social media", aldus Sanders. "Als je aan deze donkere kant eenmaal terechtkomt, kom je er moeilijk uit."

Volgens Kiekens zijn sociale media een tweesnijdend zwaard: "Aan de ene kant kan het een bron van steun zijn waar jongeren hun verhaal kunnen doen en in contact kunnen komen met andere jongeren die gelijkwaardige ervaringen hebben." Aan de andere kant kun je in een (besloten) community terechtkomen waarin het gedrag wordt verheerlijkt.

Volgens Sanders is een stop op sociale media niet de oplossing: "Het is belangrijk dat de juist informatie via de juiste kanalen verspreid wordt. En als je te maken krijgt met zelfbeschadiging, dat je op zoek kunt naar informatie." Ook moet er vanuit de omgeving van jongeren handvaten kunnen worden gereikt. Die handvaten moeten ze dan natuurlijk ook wel hebben. Daarom geeft Stichting Zelfbeschadiging trainingen bijvoorbeeld op scholen.