Spijbelonderzoek: 'Ouders denken dat hun kind dat niet doet, maar dat is juist de truc'

Ja, hij geeft het meteen toe; zelf heeft Halberstadt ook wel eens gespijbeld. "Ik moest een eind fietsen naar school. Vooral in de zomer bleven we wel eens wat langer onderweg", lacht hij. Voor zijn onderzoek werkte hij als leerplichtambtenaar en ontdekte daar dat vooral veelvuldig niet op school zijn een signaal kan zijn voor problemen die spelen in het leven van de scholier: "Dat kan heel breed zijn, van liefdesverdriet tot verwaarlozing of mishandeling. Vooral bij de mensen die echt lang niet in de les verschijnen is het de moeite waard om goed te onderzoeken wat er aan ten grondslag ligt", zegt Halberstadt.

Voor scholen soms lastig ontdekken

Voor zijn promotie was Halberstadt vooral benieuwd naar de interactie tussen de leerlingen, de ouders en de school als er sprake is van spijbelen. Hij geeft een voorbeeld; "Bij een kind dat zich zogenaamd 'ziek' meldt, speelt eigenlijk een onderhandeling tussen ouder en kind. Vooral als je als ouder eigenlijk wel ziet dat je kind niet ziek is, maar die om een of andere reden niet naar school wil. Dus er bestaat een soort vloeibare grens tussen echt spijbelen (wegblijven zonder dat je ouders het weten, red.) en dat 'ziekte'-gerelateerde verzuim. En juist dat laatste is voor scholen ontzettend moeilijk om te ontdekken."

Onduidelijk hoe groot probleem echt is

En daardoor is ook onduidelijk hoe vaak er sprake is van dat ziekte-gerelateerde verzuim. Dat zorgt ervoor dat onduidelijk is hoe groot het probleem rondom spijbelen precies is. "Dat is gek. Tussen werkgevers en en werknemers weten we van elk beroep tot achter de komma hoe groot de uitval is, maar bij leerlingen weten we het eigenlijk helemaal niet." Hij somt op wat de gevolgen kunnen zijn van spijbelen; "ben je vaker afwezig dan wordt het lastiger je diploma te halen. Dan kan je moeilijker je eigen kwaliteiten in de samenleving kwijt en kan je moeilijker worden wat je echt wil."

Ouders met migratieachtergrond strenger

Halberstadt adviseert om in ieder geval te praten over verzuim bij ziekte. Maar hij is ook tot de conclusie gekomen dat er in elk gezin anders met ziekmelden wordt omgegaan; "Het bleek dat ouders met een migratieachtergrond beter controleren of hun kind wel echt ziek is. Dus in die onderhandeling zeggen zij vaker; 'ik zie niet dat je ziek bent, dus je moet naar school.' Terwijl ouders zonder migratieachtergrond vaker het gesprek aangaan over wat er eigenlijk echt aan de hand is."

'Vmbo'ers spijbelen over het algemeen minder'

Uit zijn onderzoek blijkt onder meer dat er over het algemeen minder gespijbeld wordt door vmbo-leerlingen dan leerlingen die havo of vwo doen. Maar als een vmbo-leerling spijbelt, dan is het verzuim vaak veel heftiger. "Mijn verklaring is dat er op het vmbo vaker leerlingen zitten die ouders hebben met een migratieachtergrond. Die dus strenger controleren of iemand ziek is. Ook zijn vmbo-scholen meer gericht op strengheid en controle. Terwijl havo- en vwo-scholen juist meer gericht zijn op de zelfstandigheid van de leerlingen. Die geven daardoor wat meer ruimte." Halberstadt pleit ervoor om verzuim op een andere manier aan te vliegen, door bijvoorbeeld te kijken wanneer iemand wel aanwezig is in plaats van niet.