'Ze komen radicaler uit de gevangenis dan dat ze er in gaan'

"Het verkoopt valse hoop, zeker voor beleidsmakers. Zo’n de-radicaliseringsprogramma klinkt heel aantrekkelijk, daarom is het ook iets waarvoor beleidsmakers graag willen gaan. Wetenschappelijk is er nul bewijs dat zoiets werkt." Dit zegt Walters in Argos van zaterdag 29 september op NPO Radio 1.

Vught

Walters werd in 2006 veroordeeld tot 15 jaar gevangenis. Door studie is hij op de terroristenafdeling in de gevangenis in Vught gederadicaliseerd. In 2013 kwam hij vrij. Begin dit jaar rondde hij zijn studie aan de Universiteit Leiden af met een filosofisch onderzoek naar radicalisering en de-radicalisering. De titel van zijn scriptie is In en uit de radicale Islam.

Walters zegt in Argos over de-radicaliseringsprogramma’s: "Ik ben zelf ook sceptisch of je iemand in een programma kan veranderen. Ik vergelijk het altijd met: stel dat er een programma is om een van overtuigd D'66-stemmer een overtuigd Wilders-aanhanger te maken, dat slaat nergens op, dat slaat helemaal nergens op. En de-radicalisering is nog een veel diepgaandere verandering."

Schijnveiligheid

"Alle mensen die ik ken die gederadicaliseerd zijn, het zijn er niet veel, eerder uitzondering dan regel, maar alle personen die daadwerkelijk echt gederadicaliseerd zijn, die zijn er zelf uitgestapt en hebben nog nooit een dag in een programma gezeten. Dat is echt volslagen onzin. Op het moment dat je een wanhopige markt hebt, mensen die heel graag een oplossing willen voor een moeilijk probleem, creëer je natuurlijk wel heel veel ruimte voor charlatans die met een makkelijke oplossing komen. Dit zou tot gevaarlijke vormen van schijnveiligheid kunnen leiden."

"Alle criminelen, zonder uitzondering, vertonen aanpassingsgedrag. Ze denken: we zijn helemaal niet van plan ons leven te verbeteren, het interesseert ons niet, we doen gewoon alles om vrij te komen. We gaan ons gewoon aanpassen."

Ideologie

Ook hoogleraar terrorisme en contraterrorisme Edwin Bakker, tevens docent van Walters, heeft geen hoge verwachtingen van de-radicaliseringsprogramma’s: "Ik geloof in de mogelijkheid van disengagement, maar of mensen wel of niet deradicaliseren hangt in belangrijke mate af van de context waarin ze leven en van persoonlijke kenmerken. Je kunt altijd een poging wagen als het moment rijp is, maar ik verwacht niet veel van verplichte programma’s."

Edwin Bakker zegt in Argos over het onderzoek van Walters: "Hij heeft mij wel overtuigd dat voor een bepaalde categorie terroristen het echt noodzakelijk is om te begrijpen wat ideologie met mensen doet en dat een filosofische benadering daarbij behulpzaam is." Voorheen vond Bakker ideologie niet één van de belangrijkste factoren voor jihadisme. Hij keek meer naar groepsprocessen en persoonlijke kenmerken. Door het onderzoek van Walters zegt Bakker: "Ideologie doet ertoe."

Walters geeft aanbevelingen om radicalisering tegen te gaan: "Eenmaal geradicaliseerd moet men handvaten aanreiken, faciliteren van studie en lezen van wetenschappelijke literatuur in de gevangenis." En ter preventie: "Rehabilitatie van de geesteswetenschappen in het onderwijs is heel belangrijk. Onderwijs moet weer iets worden om vrije democratisch gezinde burgers te vormen. Niet alleen voorbereiding op een baan."

Luister zaterdag 29 september 2018 om 14.00 uur naar Argos op NPO Radio 1 voor het hele gesprek met Jason Walters.