Hoe gaan inheemse volken de strijd met smeltend ijs aan?

Wereldwijd leven vele inheemse volken dagelijks met de gevolgen van de klimaatcrisis en worden hun cultuur, tradities en levensonderhoud bedreigd. In 'Overleven' staan vijf inheemse volken centraal die in hun dagelijkse leven de effecten van klimaatverandering ondervinden: de Sami in Zweden, de Inuit in Groenland, de Khalkha in Mongolië, de Loba in Nepal en de Vuntut Gwitchin First Nation in Canada.

Bij elk volk verbleven Yvonne en Nicole in de gemeenschap en draaiden mee in het dagelijks leven. Het resultaat is een serie indringende en persoonlijke verhalen van de inheemse volken zelf over hoe ze de opwarming van hun leefgebied ervaren en hoe de natuur waarin ze leven verandert. Maar er zitten ook diepere lagen in de verhalen: het gaat ook over tradities, koloniale geschiedenis en de toekomst. Naast de uitgebreide verhalen bevat het boek realistische fotografie én QR-codes naar de bijbehorende korte videodocumentaires.

IJsvissen wordt steeds riskanter

Een van de volken die de strijd met het smeltende ijs dagelijks moet aangaan zijn de Vuntut Gwitchin First Nation in Canada. Yvonne en Nicole volgen de 81 jarige James Itsi. Voor hem is ijsvissen tegenwoordig niet meer zonder risico. Elk jaar wordt het weer wisselvalliger en de vorst zet later in. Zo kon hij vroeger al in al in oktober de rivier op om te ijsvissen, tegenwoordig pas in november of december.

Het gebied rond Old Crow waar James Itsi woont, kent de hoogste temperatuurstijging van heel Canada. De rivier waar hij ijsvist en de iets noordelijker gelegen Old Crow Flats vormen het traditionele grondgebied van de Vuntut Gwitchin First Nation, een van de veertien First Nation-stammen in de Yukon. De First Nation zijn een van de drie inheemse volken die in Canada leven, naast de Métis en de Inuit. Archeologische vondsten en mondelinge overleveringen tonen aan dat de geschiedenis van de First Nation in de Yukon meer dan twaalfduizend jaar teruggaat.

In harmonie met de natuur

Al die duizenden jaren leefden en overleefden ze in harmonie met de natuur. Maar de laatste 30 jaar ervaart James de effecten van de klimaatverandering op de natuur. "De natuur, de dieren, ze zijn onze graadmeter als het om klimaatverandering gaat", zegt hij. "Is er voor hen te weinig voedsel, dan betekent dat ook minder voedsel voor ons."

James vervolgt: "Al een aantal jaar gaat de visstand hard achteruit door commerciële vangst en vervuilde oceanen. Zo hard dat we het afgelopen jaar niet eens op zalm mochten vissen. En nu het dan wel weer mag, moet je dus geluk hebben. Dit land is ons thuis. We moeten naar de natuur luisteren, ze is onze leermeester. Ik ben opgegroeid met de tradities van onze cultuur en de huidige veranderingen raken me. Hoe moeten we vechten tegen wat er in de natuur gebeurt, en wat nauwelijks onze schuld is? We proberen ons zoveel mogelijk aan te passen, we moeten wel. Maar onze veerkracht is niet oneindig, het is geen strijd die wij alleen moeten voeren. Willen we onze cultuur niet verloren laten gaan, dan moet de klimaatverandering stoppen."

Hoopvol

Toch blijft Yvonne Dudock hoopvol na het aanhoren van al de verhalen: "De inheemse volken zien het als hun taak om goed voor de natuur te zorgen en de balans. Je ziet dat bij de Vunut Gwitchin duurzaamheid hoog op de agenda staat. In 2019 ging Solar Array Sree Vyah van start, een ambitieus project dat de gemeenschap van schone energie zou gaan voorzien. Twee jaar later, in 2021, was het zover. Langs de landingsbaan werden tweeduizend zonnepanelen geïnstalleerd die in de zomer zoveel energie opleveren dat de generatoren uit kunnen. De besparing? Zo'n vijftig procent minder dieselverbruik per jaar, ofwel 189.000 liter diesel."

Dudock vertelt verder: "Zelfs over een oplossing voor de snelgroeiende wilgenstruiken op de toendra wordt nagedacht: kunnen die worden ingezet als biobrandstof? Met al deze projecten zet Old Crow zich niet alleen in voor haar eigen inwoners – het doel is om in 2030 klimaatneutraal te zijn. Ze willen zo ook andere kleine gemeenschappen in het noorden van Canada inspireren. Als wij het kunnen, kunnen anderen het ook, is de gedachte. Ik zelf hoop dat onze verhalen een wake-up call zijn dat de opwarming van de aarde niet iets is van de toekomst. Het is nu urgent. Deze verhalen zijn daar het bewijs van."