Boeren weer de straat op, landbouw verder in het nauw

Hoe los je deze onvrede op? En wat er moet er gebeuren? Jurgen van den Berg vraagt het docent Europees voedselbeleid aan het University College Roosevelt, Herman Lelieveldt, in het NOS Radio 1 Journaal.

De laatste weken verschenen meerdere rapporten over de mogelijke aanpak van de stikstofcrisis. Hoewel de adviezen in ieder rapport verschillen, is de rode draad dat er boerenbedrijven zullen moeten verdwijnen. In twee van de rapporten wordt geadviseerd om vooral in bepaalde gebieden de landbouw drastisch te verminderen.

"De emmer die het glas nu weer over laat lopen is het rapport Naar een ontspannen Nederland", zegt actieleider Albert Markerink van Farmers Defence Force (FDF). Dat rapport werd geschreven door hoogleraar milieu en duurzaamheid Jan Willem Erisman van de Universiteit Leiden en landschapsarchitect Berno Strootman.

Gerichter stikstofbeleid

"Ons idee was om te kijken of je niet veel gerichter stikstofbeleid kan maken zodat niet iedereen daarmee geconfronteerd wordt in de landbouw, maar dat je het dus gericht en efficiënt en ook zo goedkoop mogelijk doet", zei Erisman vorige week in een uitzending van Nieuwsuur.

In het rapport concluderen de experts dat in twee gebieden snel verschil gemaakt kan worden wat betreft de uitstoot van stikstof: in de Gelderse Vallei en de Veluwe-enclave. "Zo is de Gelderse Vallei én hoog in de emissies van stikstof én ook nog in het midden van het land. Daardoor verspreidt de stikstof zich naar alle natuurgebieden. Het is het meest effectief om daar je maatregelen te nemen", aldus Erisman.

Dat zou gevolgen hebben voor schapenhouder en Agractie-voorman Bart Kemp uit Ede. "De plannen zijn dat je het hele gebied op z'n kop zet - dat er bijna geen boer overblijft. Er moet iets gebeuren en daar willen we ook over praten, maar boeren hebben wel het recht om hier te boeren en voedsel te produceren voor iedere Nederlander", reageerde hij in Nieuwsuur.

Erisman en Strootman schrijven in het rapport overigens niet dat alle boeren uit de twee gebieden weg zouden moeten.

'Ongekende transformatie van landelijk gebied'

Twee dagen geleden verscheen ook een nieuw rapport van het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL). Daarin staat dat een verdere aanscherping van de stikstof- en klimaatregels betekent dat er op sommige plekken nauwelijks nog landbouw kan worden bedreven. Het PBL heeft het over "een ongekende transformatie van landelijk gebied in Nederland".

In de provincies Gelderland, Noord-Brabant en Overijssel zouden zelfs duurzame vormen van landbouw te veel stikstof uitstoten om aan de regels te voldoen. Volgens het PBL moet een nieuw kabinet zich niet blindstaren op stengere stikstofregels, maar actie gaan ondernemen in regio's waar de overschrijding van stikstofregels groot is en de natuurkwaliteit achteruit gaat.

Eind mei presenteerden Natuurmonumenten, LTO Nederland, VNO-NCW, MKB-Nederland en Bouwend Nederland gezamenlijk plannen die verdergaan dan de stikstofwet. Hoewel in die plannen alleen over vrijwillige verplaatsing of uitkoop van landbouwbedrijven wordt gesproken, reageerde FDF al voor publicatie afwijzend op het plan.

De protesterende boeren zullen ook niet blij zijn met de gisteren gepubliceerde landbouwvisie van het CDA. De partij stelt voor het eerst dat de veestapel in Nederland kleiner moet worden. Het CDA - dat van oudsher opkomt voor de belangen van boeren - blijft tegen een regeling die landbouwbedrijven dwingt om te stoppen. Maar de partij wil tegelijkertijd dat de stikstofuitstoot sneller omlaag gaat dat het demissionaire kabinet heeft vastgesteld.

Aanhoudende onzekerheid

Nu trekken boeren dus opnieuw naar onder meer het Malieveld, waar in oktober 2019 het eerste boerenprotest over de stikstofmaatregelen was. De boeren voelen zich bedreigd in hun voortbestaan en de aanhoudende onzekerheid over het stikstofbeleid noopt ze naar eigen zeggen tot acties.

"Juist omdat nu en de komende weken in het regeerakkoord onze toekomst wordt bepaald, moeten we nu een krachtig signaal geven aan Den Haag dat we dit niet langer pikken!", schrijft Agractie aan de eigen achterban. Net als FDF is de organisatie tegen gedwongen opkoop van boerenbedrijven, en ook tegen woningbouw en zonnepanelen op landbouwgrond.