Rutte wordt topman NAVO, Roemeense tegenkandidaat gaat zich terugtrekken

Een formele procedure om te worden aangenomen voor de NAVO-topfunctie is er niet, maar voor de benoeming moeten wel alle 32 leden van het militair bondgenootschap akkoord gaan. Dat betekent dat een kandidaat geconfronteerd kan worden met allerlei wensenlijstjes vanuit de lidstaten in ruil voor hun steun.

Rutte wist al snel veel steun te verkrijgen en hij was vanaf het begin de favoriete kandidaat van de Verenigde Staten, de belangrijkste partner in de NAVO.

Wel lagen enkele landen dwars. Zo moest er een privébezoek van demissionair premier Rutte aan de Turkse president Erdogan aan te pas komen om een aantal zorgen bij hem weg te nemen.

Eisen van Orbán

Een andere dwarsligger was Hongarije. Premier Orbán liet weten dat hij twee eisen had voordat hij zou instemmen met Ruttes kandidatuur. Allereerst wilde hij de garantie dat Hongarije Oekraïne niet hoeft bij te staan in de oorlog tegen Rusland. Die garantie gaf Stoltenberg, de huidige secretaris-generaal vorige week.

De tweede eis was excuses van Rutte voor uitspraken die hij in 2021 deed over Hongaarse anti-lhbti-wetgeving. "Mijn doel is Hongarije op dit punt op de knieën te krijgen", zei Rutte toen. Volgens hem was er geen plek voor Hongarije in de EU als het land zo'n wet in zouden voeren. Dat viel verkeerd bij Orbán.

Gisteren voerden de twee een gesprek waarbij Rutte de bezwaren bij Orbán weg moest nemen. In het gesprek is niet om excuses gevraagd, zei Rutte na afloop.

Brief van Rutte

Ook Orbán ging daar verder niet op in. "Waarvoor? Omdat hij geboren is?", grapte de Hongaarse premier, gevraagd werd naar excuses van Rutte. "Ik heb geen excuses nodig van mensen", vervolgde hij.

Orbán nam genoegen met de belofte van Rutte dat hij een brief zou schrijven waarin hij zegt dat hij zich realiseert dat zijn woorden "pijn hebben gedaan."

Vandaag publiceerde Orbán op X de bewuste brief van Rutte. Daarin zegt Rutte dat hij er kennis van heeft genomen dat sommige van zijn uitspraken als premier van Nederland in 2021 tot onvrede hebben geleid in Hongarije. Hij uit in de brief geen excuses, maar zegt slechts dat het zijn prioriteit zal zijn als secretaris-generaal van de NAVO om de eenheid te bewaren en alle bondgenoten met evenveel begrip en respect te behandelen.

Ook zegt hij uitkomst van de gesprekken tussen Stoltenberg en Orbán te steunen, waarin is afgesproken dat Hongarije Oekraïne niet met financiële steun of personeel hoeft bij te staan.

Nu rest dus alleen nog de tegenkandidatuur van Iohannis. Roemenië schoof enkele maanden na Ruttes aankondiging de huidige Roemeense president naar voren. Iohannis pleitte eerder al openlijk voor meer geografische diversiteit voor Europese topfuncties. Hij noemde het een fout dat er na de Europese Parlementsverkiezingen in 2019 niet of nauwelijks benoemingen gingen naar functionarissen uit Oost- en Centraal-Europa.

De kandidatuur van Iohannis werd dan ook gezien als een manier om daar aandacht voor te vragen. De NAVO heeft de afgelopen jaren veel troepen in Oost-Europa gestationeerd omdat de landen zich ook meer bedreigd voelen door de Russische agressie, zeker na de inval van Rusland in Oekraïne.

Steun Slowakije

Ook de Slowaakse president, die vanochtend zijn steun voor Rutte uitsprak, liet eerder weten dat hij liever een kandidaat uit Oost- of Centraal-Europa op de post zag.

Slowakije wil in ruil voor de steun aan Rutte ook dat Rutte zich als NAVO-topman inzet voor het versterken van de Slowaakse luchtverdediging, schrijft persbureau TASR. Het land heeft nu geen enkel luchtverdedingssysteem.

Rutte wordt de vierde Nederlandse secretaris-generaal van de NAVO. Dirk Stikker, Joseph Luns en Jaap de Hoop Scheffer gingen hem voor. De Hoop Scheffer was van 2004 tot 2009 secretaris-generaal.

De termijn van een secretaris-generaal is vier jaar, waarna een herbenoeming kan volgen. De termijn van Stoltenberg werd vier keer verlengd, waardoor hij tot 1 oktober in functie zal blijven.

Vanaf dan zal Rutte het stokje overnemen. Zijn grootste uitdagingen als NAVO-chef worden de oorlog in Oekraïne, Poetins dreiging richting de NAVO, het op een lijn houden van alle 32 lidstaten en de mogelijke herverkiezing van Trump in de VS.