Nudging: zo wordt je gedrag dagelijks beïnvloed

Het bekendste voorbeeld van nudging is misschien wel Holle Bolle Gijs die constant vraagt om papier. Volgens verkeerspsycholoog Gerard Tertoolen is er geen schonere plek in Brabant te vinden, doordat kinderen alles erin gooien, alleen maar om Holle Bolle Gijs te horen praten. ''Dat zou je nooit kunnen bereiken met een bordje: gooi het in de afvalbak, want het is zo erg voor het milieu.''

Verleiding om te eten

Ook supermarkten passen nudging toe door enerzijds gezonde producten op ooghoogte te plaatsen zodat je gestimuleerd wordt een gezonde keuze te maken. Anderzijds staan ook de duurdere producten op ooghoogte, terwijl goedkope producten juist onderin worden geplaatst.

Op de Albert Cuypmarkt in Amsterdam valt het oog van Eva van den Broek direct op nudging in de frietkraam, waar drie verschillende formaten verkocht worden. Wanneer mensen drie keuzes voorgeschoteld krijgen, wordt doorgaans de middelste optie gekozen. ''Deze meneer zet natuurlijk één bizar grote optie neer waarbij de friet al koud is voordat je door de mayo heen bent, zodat mensen de middelste kiezen. Als er twee opties zijn, kiezen mensen sneller de kleine.''

Nog een veelgebruikte nudge is die van de vlieg in de wc-pot. Een klein stickertje zorgt ervoor dat mannen direct weten waar ze moeten mikken. Het probleem van zo'n oplossing is dat het maar tijdelijk werkt: tot de sticker vervaagt, en enkel in die ene wc.

Overheid weet nudging te vinden

Niet alleen ondernemers, ook de overheid heeft de techniek ontdekt. Wat te denken van een snelheidsbord langs de kant van de weg, dat met een smiley aangeeft of je de juiste snelheid rijdt. Een bord met Nijntje erop zou dusdanig aan kinderen doen denken, dat automobilisten automatisch afremmen.

Van den Broek is 'dolblij' dat niet alleen marketeers, maar ook overheden nudging nu inzetten. ''genudgd worden we toch wel. Onze autonomie wordt sterker bedreigd door privacycookies door dan wat de overheid doet.''

Duwtje in de goede richting

De beste nudge-methode is het invoeren van een standaard-optie: je bent orgaandonor, tenzij je aangeeft dat je dat niet wilt. Maar ook, je spaart automatisch voor je pensioen, tenzij je aangeeft dat niet te willen.

Een standaardoptie wordt twintig procent vaker gekozen – een actieve keuze maken is lastiger dan een passieve keuze maken. Je kiest automatisch voor de meest voor de hand liggende keuze, zeker als je geen tijd of zin hebt om je ergens in te verdiepen.

Werkt het?

Veel van de maatregelen worden niet geëvalueerd, dus het is niet duidelijk of initiatieven van overheden werken. Volgens Van den Broek zit de crux dan ook in het meten. ''Zo krijg je als beleidsmaker een beeld van wat effect heeft.''

Meer horen over nudging? Spraakmakers maakte een vijfdelige reportage over het fenomeen.

Nóg meer Spraakmakers?

Volg ons op Facebook, Twitter of deel je kennis en ervaring met de redactie via de Spraakmakers Community.