Gezondheidskloof in Nederland: mensen met lager inkomen gaan eerder dood

"Er is een enorme gezondheidskloof tussen de hogere en lagere inkomens", aldus Spinnewijn. "De armsten leven gemiddeld 10 jaar korter dan de rijksten. Voor mannen is dat verschil nog iets groter dan voor vrouwen."

18 miljoen Nederlanders

In het onderzoek van Spinnewijn is ook gekeken naar wanneer en hoe de verschillen ontstaan. "We kijken daarvoor naar chronische ziekten inclusief hart- en vaatziekten, diabetes en aandoeningen aan de luchtwegen. Maar ook psychische aandoeningen", vertelt Spinnewijn.

Wat bijzonder is aan dit onderzoek is onder andere de enorme schaal waarop het is gedaan. De gegevens van 18 miljoen Nederlanders zijn gebruikt. Daarnaast is het breed opgezet, in tegenstelling tot medische literatuur die zich vaak op één ziektebeeld richt. Dit onderzoek neemt alle chronische gezondheidsaandoeningen mee en kijkt ook naar heel uiteenlopende gezondheidsrisico's. "Daardoor krijgen we een veel vollediger beeld van de gezondheid en ook de belangrijkste factoren die de gezondheid beïnvloeden", legt Spinnewijn uit.

Gezondheidskloof vanaf vroege leeftijd

"Het belangrijkste dat we vinden is dat de verschillen in gezondheid op vroege leeftijd ontstaan", aldus Spinnewijn. Zo blijkt uit het onderzoek van Spinnewijn dat de helft van de gezondheidskloof die je op oudere leeftijd ziet en dan tot grotere verschillen in sterfte leidt, eigenlijk al zichtbaar is op 40-jarige leeftijd. "Dus de gezondheidsverschillen ontstaan al heel vroeg."

Wanneer in een onderzoek met sterftedata wordt gewerkt, is er maar één moment dat data mee kan worden genomen. Immers: je sterft maar één keer. Maar bij een chronische ziekte kan beter worden bijgehouden hoe het ziektebeeld van een individu zich ontwikkelt. Door dit ook in het onderzoek mee te nemen, stelt Spinnewijn vast dat de gezondheidskloof voor 60% ontstaat doordat mensen met lagere inkomens sneller verouderen dan mensen met hogere inkomens. Die overige 40% bestaat dan uit mensen die door een slechtere gezondheid in een lagere inkomensgroep terechtkomen.

Roken, alcohol, overgewicht

Daarnaast blijkt uit het onderzoek dat roken, alcohol en overgewicht niet de grootste oorzaak van de gezondheidskloof zijn. Begrijp het niet verkeerd: deze factoren zijn "ontegensprekelijk heel slecht voor de gezondheid", zegt Spinnewijn, "mensen onderschatten hoe slecht het is."

Maar, deze factoren vormen samen maar rond de 10% van de verschillen in veroudering. "Terwijl de verschillen in leefomgeving, maar ook sociaaleconomische factoren (bijvoorbeeld chronische stress), elk voor een derde van de verschillen in veroudering verantwoordelijk zijn", aldus Spinnewijn.

Mensen met lager inkomen gaan eerder dood

"We weten dat (...) om het cru te zeggen: dat mensen met een lager inkomen eerder doodgaan", zegt Jimmy Dijk, SP-fractievoorzitter. "En zo'n 22 tot 25 jaar in een slechtere gezondheid leven, met name aan het einde van hun bestaan. Dat hangt direct samen met de leef- woon- en werkomgeving van mensen. Dit onderzoek toont de samenhang daarin aan, volgens mij is dat van toegevoegde waarde."

Een derde van de mensen heeft te make met onzeker werk op onzekere tijden, zegt Dijk. "Dat zorgt voor stress, en een stressvol bestaan als het gaat om je rust kunnen pakken." Daarnaast hebben, volgens Dijk, met name midden en lage inkomens last van de torenhoge prijzen in de supermarkt. Dijk: "Maar we weten ook dat mensen met lagere en bescheiden inkomens altijd in omgevingen wonen waar de luchtvervuiling hoger is."

Volgens Dijk moet juist de samenhang die in het onderzoek wordt beschreven aangepakt worden, en er meer worden weggebleven van de individuele keuzes die mensen maken (zoals roken, slecht eten, of alcohol drinken). De collectieve aanpak van de leef- woon en werkomgeving van mensen ontbreekt in Den Haag vindt Dijk: "Daar moet iets aan gebeuren."