De leraar als vrijgezelle mislukkeling met drankprobleem - en vakkennis

Bastings is zelf al veertig jaar werkzaam als leraar Nederlands op het MBO. In die tijd heeft hij het onderwijs en met name het vak van de leraar zien veranderen, en het imago zien verslechteren. "Ik heb de afwaardering van de leraar zelf meegemaakt", zegt hij.

Bastings doelt onder andere op de rol van de leraar in de klas, die is veranderd door vernieuwingen in het onderwijs. "Vroeger was de leraar keizer in zijn klas. Nu is hij meer een coach, een begeleider. Vakkennis is minder belangrijk geworden", aldus Bastings. Hij promoveerde aan de Radboud Universiteit op het imago van de leraar in het voortgezet onderwijs.

Verbitterde personages

Ondertussen kampt Nederland al sinds 2000 met een chronisch lerarentekort. In zijn proefschrift onderzoekt Bastings het imago van de leraar in het voortgezet onderwijs in tien romans die zijn geschreven door auteurs uit het vak, zoals Jan Siebelink en Robert Anker. Hun lesgevende hoofdpersonen zijn bijna zonder uitzondering verbitterde personages. "In de boeken die ik bestudeerd heb zitten zes zware drinkers. Zeven leraren leggen het aan met leerlingen. En drie van hen proberen zelfmoord te plegen." Wel hebben de hoofdpersonages erg veel kennis van hun vak.

Een verklaring voor die verbittering is volgens Bastings dat de auteurs zelf stuk voor stuk gefrustreerd zijn over de vernieuwingen in het onderwijs. "De romans zijn natuurlijk fictie. Maar alle auteurs hebben zich in het echt, in de media, geuit over de vernieuwingen in het onderwijs waardoor leraren steeds minder centraal komen te staan in de klas, en leerlingen steeds zelfstandiger leren." Zij zouden het gevoel hebben dat hun vak van hen wordt afgepakt.

Lerarentekort

Bastings constateert in zijn proefschrift dat de onderwijsvernieuwingen parallel lopen aan het ontstaan van het chronisch lerarentekort. Volgens hem is dat geen toeval. Dat de leraar steeds meer coach wordt en de leerling verantwoordelijk voor zijn eigen leerproces, resulteert erin dat er steeds minder bevlogen leraren voor de klas staan. "Waardoor leerlingen minder snel denken: ik word later leraar!" Het gebrek aan rolmodellen zal in die zin niet bijdragen aan een positief imago van het vak en houdt op die manier mede het lerarentekort in stand, denkt Bastings.