Achtergrond

Radioactieve reconstructie: zo spoor je een nucleaire 'wolk' op

foto: ANPfoto: ANP

Nieuws
Radioactieve reconstructie: zo spoor je een nucleaire 'wolk' op

Vorige week werd duidelijk waar de mysterieuze radioactieve wolk die in 2017 over Europa waaide vandaan kwam. Via nucleair speurwerk kwamen onderzoekers uit bij hoofdverdachte Rusland. Bert Wolterbeek, directeur van het Reactor Instituut Delft, neemt ons mee in de in reconstructie van wat nuclear forensics genoemd wordt.

In oktober 2017 waaide een mysterieuze radioactieve wolk over West- en Midden-Europa. Wolterbeek: "In 2017 waren er meerdere meetstations in Europa die opmerkten dat het radioactieve element rutheen-106 in de lucht zat. Alleen was toen niet duidelijk waar het precies vandaan kwam." De wind kwam uit het oosten en de vinger wees al snel naar Rusland. De Russen zelf ontkenden.

Bijna twee jaar lang zijn deskundigen bezig geweest om te achterhalen waar de kernwolk precies vandaan kwam. "Nuclear forensics zijn eigenlijk een soort van detectives om erachter te komen waar radioactiviteit vandaan komt."

De radioactieve element in de lucht baarde Wolterbeek geen zorgen, omdat de hoeveelheden in de lucht niet gevaarlijk waren. "Er zat bijna alleen maar rutheen-106 en rutheen-103 in de lucht. Dit houdt in dat je een ongeluk in een kernreactor zoals bij Chernobyl kan uitsluiten."

Vooral rutheen 103 was in dit geval interessant, omdat dat op niet veel plekken gemaakt kan worden. "Italië had een bestelling gedaan voor een deeltjeslaboratorium omdat ze zogenaamde zonnedeeltjes (neutrino’s) probeerde te 'vangen'. Kort nadat de radioactiviteit in de lucht werd gemeten, zeiden de Russen de bestelling af."

Eén schuldige

"Alles bij elkaar opgeteld kon er maar één schuldige zijn," zegt Wolterbeek, "de Majak-fabriek in Rusland." Zo zijn ze met het vakblad PNAS tot de conclusies gekomen.

Aleksandr Litvinenko

'Nuclaer forensics' werd ook gebruikt bij het oplossen van de vergiftiging van Aleksandr Litvinenko. Het interessante aan die nuclear forensics is dat elke fabriek of reactor een soort van eigen vingerafdruk heeft, aldus de directeur van het Reactor Instituut Delft.

Na forensisch onderzoek naar de radioactiviteit, kwamen ze erachter dat de Russische geheime dienst in Londen achter de vergiftiging zat. "Dit gaat dan op een andere manier in z’n werk dat bij een radioactieve wolk, namelijk door te kijken wat de verschillende materialen in zijn lichaam zijn", zegt Wolterbeek.