Leiderschap: 'We zitten niet meer te wachten op iemand die vertelt hoe het moet'

We zitten niet meer te wachten op mensen die ons vertellen hoe het moet, concludeert Simon. “Als influencer of leider krijg je likes van een grote groep gelijkgestemden. Maar het geldt voor iedereen: iedereen krijgt elke dag likes. Dat houdt in dat je wordt erkend voor alles wat je doet. Publieke afrekening bestaat eigenlijk niet meer. Het lijkt wel een publieke afrekening omdat alles in de media gebeurt, maar het is geen algemeen publiek dat normen stelt en mensen daaraan houdt.”

Vertrouwen komt te voet en gaat te paard, luidt het bekende gezegde, maar dat is volgens de filosoof niet meer zo. Volgens Simon spelen technologie, digitalisering en sociale media hierbij een grote rol. “Als je in de ene filterbubbel van je voetstuk valt, word je er in een andere filterbubbel weer opgehesen.”

Wie zich niet aan de norm houdt, kan dus naar een andere filterbubbel waar het gedrag wel geduld wordt en zelf toegejuicht. Mensen zijn niet meer gewend aan tegenspraak en iedere groep maakt zijn eigen regels. En de afrekencultuur dan? “Die is er wel. Maar dat zijn uiteindelijk toch incidenten. Een kunstenaar kan gecancelled worden, maar dat betekent niet dat hij niet meer aan de bak komt. Iedereen mag falen en weer verder.”

Secularisering

Ook van invloed is de secularisering, stelt Simon. “En daarmee bedoel ik niet dat we wereldwijd minder zijn gaan geloven, maar het is wel veel individueler geworden. Dat heeft het gezag van het geloof weggehaald. Eén gezag voor iedereen, één algemene norm, zo werkt het geloof niet meer.”

Nietzsche krijgt daar soms ten onrechte de schuld van, zegt Simon. “Toen Nietzsche zei dat God dood was, bedoelde hij dat we niemand meer boven onszelf dulden. Hij is niet de moordenaar van God, hij constateerde het slechts en waarschuwde: het wordt moeilijk mensen, want we moeten het zelf doen en zelf leiderschap nemen.”

Videoscheidsrechter

Het gevolg is dat we wantrouwend zijn geworden naar leiders. Dat zie je niet alleen in de politiek, maar ook op sportvelden en in het onderwijs. “Neem de VAR. Van een scheidsrechter leer je dat mensen feilbaar zijn, maar er is eigenlijk geen ruimte meer voor fouten.”

In het onderwijs is de Cito-toets een goed voorbeeld vindt Simon. “We denken de waarheid te kunnen achterhalen met wetenschappelijke middelen als zo’n toets. Dat zorgt voor wantrouwen tegenover menselijk oordelen. Het woord van een leerkracht telt minder dan een toets. We gaan ervan uit dat meten weten is; dat is een ondermijning van de mens en zorgt ervoor dat het gezag van leerkrachten afbrokkelt.”

Er zijn er goede en slechte leiders, ook in de politiek, daar twijfelt Simon niet aan. Toch denkt hij dat cultuur sterk van invloed is op hoe we leiders verdragen.

Meer betrokkenheid

Een oplossing heeft de filosoof ook: “Burgers moeten meer betrokken worden bij de politiek. Het moet méér zijn dan alleen stemmen en vier jaar kijken naar hoe ze er een potje van maken.” Dat zou in de vorm van burgerberaden kunnen waarvoor mensen een bepaalde tijd vrijgesteld worden van hun werk.

Ook zou de overheid geld moeten uittrekken om het verenigingsleven te stimuleren, denkt Simon. “Als je ergens onderdeel van bent, dan snap je dat beslissen niet gemakkelijk is en dat er beslissingen genomen worden. Dat is wezenlijk anders dan alleen consument zijn en wachten tot iets naar je toekomt.”