Europese royals leven het jetset-leven, maar 'ze moeten zich aanpassen om te overleven'

Steeds meer kritiek op royals

Volgens Rijken groeit de kritiek op het koningshuis vooral sinds de economische crisis van 2008. Er kwam steeds meer kritiek op de privileges die de koningshuizen hebben, en die kritiek konden mensen vanaf toen delen via social media. De samenleving is veranderd, zegt Rijken. "Vroeger was het volk er voor de monarch, nu is de monarch er voor de bevolking."

"Maar mensen in de koninklijke familie vinden het moeilijk om in te schatten hoe de ‘gewone man’ denkt. Ze groeien op met privileges maar ze moeten eigenlijk wel zo normaal mogelijk zijn om de aansluiting tot de bevolking te vinden. Dat is een rare spagaat."

De huidige generatie royals lijkt nog verder verwijderd van het 'gewone volk'. "Ook de generaties voor hun leefden in luxe, maar door globalisering leeft de huidige generatie een jetsetleven: ze reizen veel, zijn actief in het buitenland en werken bijvoorbeeld voor de VN."

Afnemend vertrouwen

In Nederland neemt het vertrouwen in Willem Alexander steeds verder af. In 2020 had 76 procent van de Nederlanders nog (zeer) veel vertrouwen in de koning, inmiddels is dit afgenomen tot 47 procent. De laagste score in het vertrouwen in de koning tot nu toe. "Ook in andere landen neemt het vertrouwen af", zegt Rijken. "Maar Nederland staat wel onderaan in Europa wat betreft vertrouwen in de monarch."

Volgens de onderzoeker komt het door een opeenstapeling van blunders en misstappen van de koning in publieke domein. "Denk aan de aanschaf van een dure jacht en de reis naar Griekenland in coronatijd." We hebben in Nederland een constitutionele monarchie, de positie van de monarch is in de grondwet geregeld. "De regering is verantwoordelijk voor het gedrag van de koninklijke familie. Maar waar is de regie van premier Rutte?"

Relletjes bij koningshuizen in Europa

Niet alleen in Nederland komt de koninklijke familie in opspraak. In Denemarken is er veel kritiek op het kroonpaar, Frederik en Mary. Zij stuurden hun kinderen naar een kostschool waarvan bekend was dat er een cultuur heerst waarin er veel gepest werd. En dat terwijl kroonprinses Mary een stichting tegen pesten heeft opgezet. In het Verenigd Koninkrijk kwam prins Charles in opspraak omdat hij een donatie van de Bin Laden-familie had aangenomen.

Hoe kan het dat royals zo de mist ingaan? Volgens Rijken kan het liggen aan dat hun adviseurs er al heel lang zitten en daarom niet goed weten wat er speelt bij 'de gewone man'. Soms trekt een adviseur wél aan de bel, maar volgens Rijken kan het heel goed dat er niet wordt geluisterd naar adviezen. "Prins Charles heeft in zijn entourage uiteindelijk het laatste woord."

Slimme zetten van prinses Amalia

Hoe zit het met een volgende generatie? "Kroonprinses Amalia heeft publicitair slimme zetten gedaan. Ze heeft de toelage geweigerd, ze heeft met Claudia de Breij samengewerkt aan een boek en ze gaat in Amsterdam studeren in plaats van Leiden."

In de biografie Amalia, geschreven door De Breij, liet Amalia weten dat ze bij het Amsterdamse studentencorps wil. Onlangs kwam het corps (A.S.C./A.V.S.V.) in opspraak door seksistische uitspraken. Dinsdagmiddag, na het gesprek met Kemal Rijken in Spraakmakers, werd bekend dat Amalia geen lid zal worden van het Amsterdamse corps. De RVD geeft geen toelichting waarom de kroonprinses nu geen lid wordt.

Hoe nu verder?

Het koningshuis is een instituut dat leunt op traditie en rituelen. Toch moet het koningshuis moderniseren en vernieuwen om te blijven bestaan, zegt Rijken. Een land dat daar al goed mee bezig is, is Zweden. "Ze doen veel op social media en ze laten elk jaar een documentaire maken om te laten zien waar ze mee bezig zijn."

Op dit moment scoort het Nederlandse koningshuis laag, maar Rijken vindt dat we moeten kijken naar de lange termijn. "Stel, het vertrouwen is over 5 of 10 jaar nog zo laag, dan moeten we een maatschappelijk debat voeren en misschien naar een republiek gaan, of naar een andere vorm." We zitten in Nederland nog niet in de fase dat het koningshuis wordt afgeschaft, denkt Rijken. "De koning heeft nog tijd, hij zit nog 20 á 30 jaar op de troon. Hij kan zich nog aanpassen aan de tijd. Dan kan het draagvlak, dan kan je blijven bestaan."